(Το άρθρο αυτό δεν χαρίζεται πουθενά, αλλά διαβάστε το με πολύ προσοχή και εστιάστε στο νόημα του και όχι στο εάν συμφωνείτε με τις πολιτικές απόψεις μου).
Αυτήν την περίοδο της κοινωνικής, ηθικής και οικονομικής κατάρρευσης της Ελλάδος αναρωτιέμαι πολύ συχνά, ποιες συμβουλές θα ήταν κατάλληλες σε διαφορετικές περιόδους της ιστορίας:
1.Την περίοδο της Ναζιστικής κατοχής στην χώρα,
2.Την περίοδο του κομμουνισμού δεκαετίας του 50 σε μία άλλη ανατολική χώρα,
3.Την περίοδο του 1920 στο Βερολίνο,
(με την εξαθλίωση σε οριακό σημείο)
4.Την περίοδο των βομβαρδισμών στο Λονδίνο,
(κατά την διάρκεια του Β΄Π.Π. με τις εφιαλτικές νύχτες)
5.Την περίοδο της Χούντας στην Ελλάδα.
Σας ερωτώ. Τι συμβουλές θα δίνατε:
1.Σε έναν εργοστασιάρχη, του οποίου οι Γερμανοί δήμευσαν το εργοστάσιο του για την παραγωγή πολεμικών υλικών (λ.χ. μεταλλοβιομηχανία). Θα τον θεωρούσατε “αποτυχημένο”;
2.Σε έναν κοινό πολίτη της κατεχόμενης Αθήνας, ο οποίος έχασε την εργασία του λόγω των συνθηκών,
3.Σε έναν εκδότη, του οποίου το φασιστικό καθεστώς απαιτεί ή να κλείσει την εφημερίδα του ή να αλλάξει τη γνώμη του,
4.Σε έναν γείτονά σας Εβραίο στην Θεσσαλονίκη, εάν δεν γνωρίζατε τι τύχη του επεφύλασσαν οι Ναζί αλλά και τι εάν γνωρίζατε πως θα ήταν θέμα λίγου χρόνου να εκτοπιστεί στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως (πιστεύω όμως πως όλοι γνώριζαν),
5.Σε έναν άστεγο της Alexanderplatz του Βερολίνου το 1920,
6.Σε έναν κάτοικο του βομβαρδιζόμενου Λονδίνου το 1940,
7.Σε έναν αντιφρονούντα επιστήμονα, ο οποίος δεν άντεχε την μετάλλαξη σε στυγνή δικτατορία της ουτοπίας (ή του ονείρου εάν προτιμάτε) της ισότητας, την οποία διεκήρυττε ο κομμουνισμός,
8. Σε έναν οποιοδήποτε πολίτη κατά τη διάρκεια της χούντας στην Ελλάδα ή σε έναν γνωστό σας ήδη στην εξορία λόγω φρονημάτων κατά τη διάρκεια της χούντας;
Ποιο λοιπόν θα ήταν το κριτήριο, ώστε να αξιολογηθεί μία συμβουλή ως ορθή και θετική ακόμα και εάν εκείνος, ο οποίος την παρέχει δεν μπορεί να γνωρίζει τις συγκεκριμένες συνθήκες (όπως είναι και λογικό);
Βεβαίως μην παραγνωρίζετε το γεγονός πως πολλές συμβουλές προϋποθέτουν ο συμβουλάτωρ να έχει βιώσει αντίστοιχη κατάσταση ή να έχει επιτύχει περισσότερα από εκείνον, τον οποίον τόσο εύκολα συμβουλεύει.
Για να δούμε μερικές “συμβουλές” σε σχέση με τις προηγούμενες περιπτώσεις:
1.Θα συμβουλεύατε τον άτυχο εργοστασιάρχη να εγκαταλείψει το επιταγμένο του εργοστάσιο και να φύγει για κάπου αλλού;
2.Θα συμβουλεύατε τον πατέρα σας να γίνει συνεργάτης των Γερμανών, διότι τότε οι Ναζί φαίνονταν ανίκητοι και πανίσχυροι; Ακόμα και εάν νομίζατε κάτι τέτοιο θα το δεχόσαστε;
3.Θα συμβουλεύατε τον φίλο σας εκδότη να αποδεχθεί τη συναλλαγή και να γράφει ψεύδη, προκειμένου να μην κλείσει την εφημερίδα του;
4.Θα συμβουλεύατε τον πατέρα σας να καταδώσει τον συνάνθρωπο Εβραίο γείτονά σας προκειμένου να του πάρετε το κατάστημά του ή το σπίτι του; Ή εάν γνωρίζατε πως σύντομα θα τον μάζευαν για το Auschwitz θα τον καθησυχάζατε με το να μην εξαφανισθεί;
5.Θα συμβουλεύατε τον άστεγο εξαθλιωμένο της Alexanderplatz να εγγραφεί στο νεοσύστατο Ναζιστικό κόμμα ή στα τάγματα εφόδου για να ζήσει από τις επιδρομές στις κατοικίες των συνανθρώπων του;
6.Θα συμβουλεύατε έναν κάτοικο του Λονδίνου να εγκαταλείψει την πόλη του;
7.Θα συμβουλεύατε τον επιστήμονα πατέρα σας να καταδώσει τους συναδέλφους του για να γλυτώσει το γκουλάγκ στη Σιβηρία εις βάρος όμως αληθινών ή κατασκευασμένων αντιφρονούντων ή θα απορρίπτατε ως “προδότες” τους άτυχους αντιφρονούντες των στημένων γελοίων δικών (show trials) των κομμουνιστικών καθεστώτων;
8.Θα συμβουλεύατε τον πατέρα σας να συνεργαστεί με το χουντικό καθεστώς και θα αποθαρρύνατε ή θα θεωρούσατε “ξοφλημένο” τον εξόριστο φίλο σας και θα τον συμβουλεύατε να εγκαταλείψει τις ιδέες του;
Εάν θα δίνατε μία από τις παραπάνω συμβουλές, μάλλον θα αυτοδιαγραφείτε αμέσως από “φίλοι” μου. Δεν είναι μόνο το ανήθικο της υπόθεσης (ειδικά όσες “συμβουλές” βασίζονται στο κακό των άλλων), αλλά επιπλέον είναι και αποτυχημένες ως συμβουλές, διότι δεν ευστόχησαν, τουλάχιστον οι περισσότερες.
Σημειώνω σε αυτό το σημείο, απλώς ως ερέθισμα για δημιουργική σκέψη πως κάποιοι δεν γνώρισαν ποτέ πατέρα, για να έχουν το προνόμιο να τον συμβουλεύσουν ή πάλι άλλοι έδειξαν μία εντελώς άκαμπτη τακτική χωρίς κάποιο νόημα. Από την άλλη πλευρά τι θα απαντούσαμε σε ένα παιδί, το οποίο στερήθηκε τον πατέρα του, για κάποιον από τους παραπάνω λόγους; Δύσκολα ερωτήματα.
Ας μην επεκταθώ περισσότερο. Καμία συμβουλή δεν είναι αποδεκτή εάν είναι ανήθικη. Καμία επίσης δεν είναι αποδεκτή (είναι και το αντίθετο μάλιστα), εάν έχει στο σκεπτικό της την καταστροφή του συνανθρώπου σας. Καμία επίσης δεν είναι ορθή εάν προτείνει την εγκατάλειψη του αγώνα της ζωής και των ιδανικών μας.
Το σημαντικότερο κριτήριο είναι πώς νοιώθετε μετά τις συμβουλές. Εάν η ψυχολογία σας είναι πολύ χειρότερη, τότε η συμβουλή είναι λάθος. Εάν είναι καλύτερη τότε αξιολογήστε την. Μην ξεχνάτε ποτέ πως μία ρεαλιστική ή σκληρή αλλά αληθινή συμβουλή εμπεριέχει εγγενώς και την λύση του προβλήματος. Άρα δεν μπορεί να προκαλεί περισσότερο στρες από το ίδιο το πρόβλημα. Άλλωστε είναι ή κίβδηλη ή δόλια ή και τα δύο.
Οι χειρισμοί σε κάθε περίπτωση είναι δική σας υπόθεση. Το πώς νοιώθετε όμως μετά τη συμβουλή δίνει το στίγμα της.
