Ο όρος “κινηματογράφος” θεωρούμε πως είναι παγκόσμιος. Cinematography στα Αγγλικά και λίγο πολύ όλοι θα καταλάβουν τι εννοούμε. Όλοι; Όχι! Και είναι πάρα πολλοί αυτοί.
Ο όρος “κινηματογραφία” εκφράζεται πράγματι με μοναδικό και υποβλητικό τρόπο στα Κινέζικα και τα Ουγγρικά (!) τα οποία χρησιμοποιούν την έννοια των “φωτεινών σκιών”!
Ο όρος για την κινηματογραφία στα Κινέζικα είναι περίπου “diànyǐng shèyǐng”. Ωστόσο ποιητικότερα αναφέρεται ως “guāng yǐng”, το οποίο μεταφράζεται άμεσα σε “φως και σκιά” ή “φωτεινές σκιές”. Αυτός ο όρος συλλαμβάνει και την ουσία της κινηματογραφίας, δίνοντας έμφαση στην αλληλεπίδραση φωτός και σκιάς, η οποία είναι θεμελιώδης για αυτή τη μορφή τέχνης.
Στα Ουγγρικά τώρα η κινηματογραφία αναφέρεται ως filmfelvétel ή filmezés. Ο ποιητικός όρος “φωτεινές σκιές” είναι “fény-árnyék”, ο οποίος ομοίως υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο του φωτός και της σκιάς στη δημιουργία ταινιών.
Και οι δύο γλώσσες τονίζουν την εικαστική τέχνη της κινηματογραφίας μέσω αυτών των όρων, υπογραμμίζοντας τη σημασία του φωτός και της σκιάς στη δημιουργία κινηματογραφικών εικόνων.
Για τους Κινέζους δεν έχω καμία απορία στην επιλογή των όρων. Μάλιστα η Κινεζική γραφή αποτελεί τον προπομπό του μοντάζ. Τα ιδεογράμματα και οι συνδυασμοί τους ενέπνευσαν κυρίως τον Σεργκέι Αϊζενστάιν όσον αφορά τη λειτουργία του μοντάζ. Επίσης και ένας εκπληκτικός ζωγραφικός πίνακας του… Ελ Γκρέκο! Για το τελευταίο θα αναφερθώ σε επόμενο άρθρο.
Για τους Ούγγρους όμως δεν μπορώ να υποθέσω κάτι, εκτός του ότι έχουν κοινά γλωσσικά και πολιτιστικά στοιχεία με τους Φινλανδούς και τους Τούρκους. Πάντως ο Ουγγρικός κινηματογράφος έχει δώσει αριστουργήματα.
Βέβαια και ο καθαρά Ελληνικός όρος “κινηματογραφία” εκφράζει με εξαιρετική ακρίβεια τη “γραφή ή καταγραφή της κίνησης”, όπως έγινε αντιληπτό στις απαρχές του. Είναι ωστόσο περισσότερο “τεχνικός”.
Έχει όμως ενδιαφέρον το σκεπτικό, το οποίο υποκρύπτεται στη χρήση των συγκεκριμένων λέξεων – όρων και για μία φορά ακόμα δεν μπορώ να μη σταθώ στη μεταφυσική επίδραση, την οποίαν ασκούν οι λέξεις στις νοηματικές λειτουργίες.
