Θα γράψω για δύο ταινίες, οι οποίες ακούστηκαν πάρα πολύ το τελευταίο διάστημα και τις έχω παρακολουθήσει. Ελπίζω να είναι κατανοητό πως εάν κάποια/ος έχει διαφορετική γνώμη, κανένα πρόβλημα. Παραθέτω απλώς τη δική μου άποψη και αρκετά προσωπικά σχόλια στο τέλος περί των σημερινών τάσεων στον χώρο του κινηματογράφου.
Θα ξεκινήσω με το The Brutalist. Είχα διαβάσει διάφορα αλλά κυρίως με συνάρπαζαν οι λέξεις… κλειδιά: Εβραίος – Αρχιτέκτων – επιζών του Ολοκαυτώματος – μετανάστης στις Ηνωμένες Πολιτείες! Σκέφτηκα αμέσως… τα τέλεια συστατικά! Γιατί να μην έφτιαχνα κι εγώ μία ανάλογη;
Η προσμονή μου ως εκ τούτου ήταν πολύ μεγάλη. Και το αποτέλεσμα… μπρουταλοειδώς απελπιστικό, (ωραία φτιάξαμε και καινούργια λέξη)!
Δεν ήταν η μεγάλη της διάρκεια (να σας υποδείξω κιν/κές ταινίες ανάλογης διάρκειας όπου δεν σηκώνεις τα μάτια σου από την οθόνη) αλλά η γενική αίσθηση μετριότητας. Κινέζικη… λιμουζίνα του 1980, η οποία προσπαθεί να μιμηθεί την Mercedes 600.
Όσον αφορά το “φριχτό”, όπως χαρακτηρίστηκε από Αμερικανούς αρχιτέκτονες οικοδόμημα της ταινίας, το οποίο σχεδίασε ο πρωταγωνιστής, μάλιστα… εκκλησία προτεσταντών (!) ενώ ο ίδιος ήταν Εβραίος, θα συμφωνήσω ως προς το… “φριχτό”, αλλά σύμφωνα με το κίνημα του μπρουταλισμού (γράφω στο τέλος του άρθρου σχετικά) ήταν συνεπές. Brutal δεν σημαίνει βίαιος αλλά ακατέργαστος και τραχύς, όσον αφορά την αρχιτεκτονική. Τα έπιπλα ωστόσο, τα οποία σχεδίασε στην αρχή της ταινίας σαφώς ήταν του γούστου μου (τεχνοτροπία Bauhaus) και παραπέμπουν, εάν δεν ταυτίζονται, μάλλον συνδυάζονται, με στοιχεία από τη ζωή των Ούγγρων αρχιτεκτόνων Marcel Breuer και Ernő Goldfinger.
Ο Marcel Breuer ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του μοντερνισμού και γνωστός για τα έργα του, τα οποία συνδυάζουν λειτουργικότητα και αισθητική, ενώ ο Ernő Goldfinger ήταν γνωστός για την αμφιλεγόμενη προσέγγισή του στον μπρουταλισμό (δικές μου ερμηνείες αυτές).
Όπως και να έχει το ζήτημα… τρεισήμισι ώρες θυσία στο βωμό της γνώσης (δεκτόν) και της κριτικής (χμ).
Για το Anora, το οποίο έλαβε και τόσα βραβεία Όσκαρ, νομίζω δεν διαφέρει από γλυκανάλατη Ελληνική ταινία της δεκαετίας του 70 (έχω συγκεκριμένο σκηνοθέτη στο μυαλό μου, αλλά δεν θα ήθελα να τον αναφέρω) γυρισμένη με Χολλυγουντιανές τεχνικές και πρότυπα. Την είδες σήμερα, αύριο την ξέχασες και δεν σου έμεινε και τίποτα. Τουλάχιστον στον The Brutalist διευρύνεις της γνώσεις σου σε θέματα σχεδίασης και αρχιτεκτονικής.
Α! Κάτι ακόμα στο σενάριο του The Brutalist· προς το τέλος αφήνει κάποια περίεργα υπονοούμενα, τα οποία δεν κατανόησα πώς προκύπτουν και τα οποία προσβάλλουν τον πρωταγωνιστή (εννοώ τον χαρακτήρα του) και δεν μου άρεσαν καθόλου. Τι ήθελε δηλαδή να μας δείξει ο σκηνοθέτης; Ας το αφήσω στην κρίση σας αυτό, εάν παρακολουθήσετε την ταινία, αλλά προσωπικά το εξέλαβα… περίεργα (να σταματήσω εδώ καλύτερα).
Κάποια γενικά συμπεράσματα τώρα, τα οποία δεν αφορούν μόνο τις δύο αυτές κιν/κες ταινίες αλλά είναι η γενική τάση, πάντα κατά τη γνώμη μου (μην ξεχνιόμαστε):
- Οι ταινίες ακολουθούν την πορεία των… αυτοκινήτων. Σχεδόν πλέον όλα (τα αυτοκίνητα) μοιάζουν ενώ είναι γεμάτα τεχνολογικά καλούδια και αμφίβολης χρησιμότητας πολυτέλειες. Το ζητούμενο βέβαια είναι η οδηγική απόλαυση με ασφάλεια και άνεση, δεν αντιλέγω. Ένα σύγχρονο αυτοκίνητο του 2025 τα έχει όλα και κοστίζει 20,000 ευρώ ενώ ένα ξεχωριστό του, ας πούμε του 1950, κάτι δεκάδες εκατομμύρια.
- Γιατί αυτό; Διότι στην πρώτη περίπτωση κυριαρχεί η έννοια της αντιγραφής. Στον κινηματογράφο, όλοι έχουν βαλθεί να προσομοιώσουν τις Χολλυγουντιανές μεθόδους και πρακτικές. Όσο καλύτερη η μίμηση, τόσο καλύτερη η ταινία, ακόμα και εάν ή ίδια δεν λέει απολύτως τίποτα (βλέπε Anora). Η λεγόμενη τεχνική τελειότητα έχει θεοποιηθεί. Και όπως κανένα από τα αυτοκίνητα της σειράς σήμερα δεν θα έχει καμία αξία σε λίγα χρόνια το ίδιο και οι αντίστοιχες ταινίες.
- Ποιες θα έχουν; Αυτές, οι οποίες πρωτοπορούν ή βασίζονται σε ένα γερό σενάριο και παραμένουν διαχρονικές, όπως τα αυτοκίνητα. Ο λεγόμενος βάτραχος της Citroen ήταν ένα αυτοκίνητο πρωτοπόρος, από κάθε άποψη. Δεν είναι όμως γεμάτο με οθόνες και ηλεκτρονικά… Το ίδιο και οι ταινίες.
- Αυτό το θέμα τώρα της ηθοποιίας. Ναι και στις δύο ταινίες ψεγάδι δεν εντόπισα. So what? (Και λοιπόν); Δεν σώζεται, όπως πρόσφατα έγραψα μία ταινία από τους καλούς ηθοποιούς. Σύμφωνοι, αυτό είναι απόρροια και ικανότητα του σκηνοθέτη, αλλά παραλληλίζοντας με τα αυτοκίνητα είναι σα να συγκρίνουμε τις… οθόνες δύο μοντέλων και εάν η μία είναι περισσότερο ευαίσθητη στην αφή από την άλλη. Οι οθόνες ΔΕΝ ορίζουν το αυτοκίνητο.
- Τώρα το θέμα της προώθησης. Εάν αυτή τη στιγμή θέλω να υλοποιήσω μία ταινία (το κάνω) δεν θα ψάξω ούτε για καλό σενάριο, ούτε για καλό σκηνοθέτη ή ηθοποιούς ούτε και τεχνικό εξοπλισμό και συνεργεία. Θα ψάξω για την καλύτερη εταιρεία… marketing (ΔΕΝ το κάνω). Ετησίως υλοποιούνται πολλές κινηματογραφικές ταινίες και σε πολλά μέρη του Κόσμου. Για ποιες μαθαίνουμε; Για όσες μας προβάλλουν ως αριστουργήματα και φαβορί για βραβεία και όσκαρ. Και ξαφνικά μία πλημμυρίδα άρθρων και σχολίων κατακλύζει τα μέσα επικοινωνίας και έρχονται και τα βραβεία και νομίζουμε ότι αυτό είναι. Όχι ΔΕΝ είναι αυτό!
- Κουίζ για του λόγου το αληθές: Ποια ταινία έλαβε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 2023; Έγινε τότε μεγάλος ντόρος, αλλά εάν τη θυμηθείτε σίγουρα έχετε καλή μνήμη, διότι εγώ την ξέχασα. Το ίδιο θα συμβεί και με αυτές…
Σημείωμα περί Μπρουταλισμού:
Ο μπρουταλισμός στην αρχιτεκτονική (Brutalism in architecture) είναι ένα ρεύμα, το οποίο αναπτύχθηκε τις δεκαετίες του 1950 και 60. Το όνομα προέρχεται από τη Γαλλική λέξη “brut,” και σημαίνει “ακατέργαστος” ή “τραχύς.” Χαρακτηρίζεται από τη χρήση ακατέργαστων υλικών, κυρίως σκυροδέματος (beton brut – εμφανές σκυρόδεμα), ενώ τονίζει την εμφάνιση της δομής και των λειτουργικών στοιχείων του κτιρίου.
Τα κτίρια μπρουταλισμού συχνά διαθέτουν απλές, γεωμετρικές μορφές και μεγάλη έμφαση στις δομικές ιδιότητες του υλικού. Πολλά έργα μπρουταλισμού εμφανίζουν έντονες γραμμές, σκληρές γωνίες και εκτεθειμένα υλικά, χωρίς επιπλέον διακοσμητικά στοιχεία.
Έχει δεχθεί κριτική για την σκληρότητά του και την “άκαμπτη” αισθητική του, ωστόσο ο μπρουταλισμός έχει αφήσει ισχυρό αποτύπωμα στην αρχιτεκτονική ιστορία με (τυχαία) παραδείγματα το Barbican Centre στο Λονδίνο και το Habitat 67 στο Μόντρεαλ. Για τους Πατρινούς, για να ξύσω πληγές, το κτίριο του λιμένα αντανακλά στοιχεία αυτού του κινήματος, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας.
