Μόνο πως τώρα την λέξη “Τρομοκρατία” δεν την χρησιμοποιώ με την σύγχρονη εκδοχή της, αλλά με την έννοια της Γαλλικής Επαναστάσεως. Το κόστος ήταν τρομερό: 4,000 άνθρωποι. Μέσα σε αυτούς υπήρξαν οι βασιλείς και τα μεγαλύτερα ρεμάλια μιας διεφθαρμένης αριστοκρατίας, προδότες αντεπαναστάτες, αλλά υπήρξαν και οι διαχειριστές της, ο ένας μετά τον άλλον, καθώς και πάρα πολλοί αθώοι. Διότι από ένα σημείο και μετά η επανάσταση κατέληξε σε κάτι διαφορετικό και μετά από πέντε χρόνια “γέννησε” τον Ναπολέοντα.
Αλλά ενώ η Γαλλική τρομοκρατία ήταν αυτή, μοιάζει ασήμαντη εμπρός στα πραγματικά δεινά της ανθρωπότητας, της φτώχειας, της ανέχειας, της εξαθλίωσης και των πολέμων από καπρίτσια βασιλέων και αυτοκρατόρων.
Η Γαλλική τρομοκρατία φαντάζει μεγάλη, διότι τα περισσότερα θύματά της ήταν αριστοκράτες και τιτλούχοι. Και πάντοτε δημιουργεί πολύ μεγάλη εντύπωση στον απλό κόσμο ένα γεγονός, το οποίο αφορά προνομιούχους.
Αλλά πολύ σπάνια στην ιστορία ένας λαός κατέχεται από μία ενιαία πίστη. Ο Γαλλικός λαός έδειξε πως θα μπορούσε να νικήσει παρά τις τεράστιες στερήσεις, την πείνα, την δίψα και τις κακουχίες. Και μέσα από όλα αυτά οι νέοι της Γαλλίας, αδιαφορώντας για το προσωπικό κόστος, όντας αγύμναστοι και άπειροι αντιμετώπισαν νικηφόρα όλους τους καλογυμνασμένους στρατούς της Ευρώπης των αυτοκρατόρων.
Γιατί αγωνίζονταν για μια Π Α Τ Ρ Ι Δ Α ! Την ΓΑΛΛΙΑ την Πατρίδα τους!
Και επειδή ακριβώς δεν είχαν την πολυτέλεια των όπλων και των ανέσεων ανέδειξαν και έναν νέο τύπο πολέμου, τον πόλεμο της ευελιξίας και των κινήσεων, ο οποίος κυριάρχησε τα επόμενα 100 χρόνια στην Ευρώπη.
Οι εξωτερικοί πόλεμοι βέβαια πάντοτε είναι επικίνδυνοι για τις επαναστάσεις, διότι αποσπούν την προσοχή από τα κοινωνικά προβλήματα και την στρέφουν στον αγώνα κατά του εχθρού και σ’ έναν βαθμό ο αντικειμενικός σκοπός της επανάστασης χάνεται.
Και η επανάσταση βέβαια έπεσε αλλά η δημοκρατική ιδέα απλώθηκε σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και μαζί της απλώθηκαν και οι αρχές, οι οποίες κατόπιν περιείχοντο στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Και θα ήθελα να καταλήξω σήμερα με την περίφημη φράση του Δαντών (ο οποίος και ο ίδιος καρατομήθηκε):
“Pour vaincre les ennemis de la patrie il nous faut de l’audace, encore de l’audace et toujours de l’audace”.
“Για να νικήσουμε τους εχθρούς της πατρίδας χρειαζόμαστε τόλμη και πάλι τόλμη και πάντα τόλμη”.
