Ξεφυλλίζω στα χέρια μου το βιβλίο του Gerald Green “Ολοκαύτωμα – Ντοκουμέντο”, εκδόσεων Ζάρβανου και μετάφρασης Κάτιας Ζελομοσίδου. Το βιβλίο εκδόθηκε στην Αθήνα το 1979 και η ημερομηνία αγοράς από τον πατέρα μου 25 Απριλίου του ιδίου έτους αντί… 400 δραχμών.
Αυτό το βιβλίο έγινε διάσημο από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά, την οποία παρακολουθούσαμε τότε οικογενειακώς με κομμένη την ανάσα. Μία από τις σειρές, οι οποίες καθόρισαν τις μελλοντικές αποφάσεις μου.
Η ιστορία του Ολοκαυτώματος μόνο άγνωστη δεν μας ήταν ούτε μάθαμε κάτι περισσότερο πέραν της δραματοποίησης, την οποία προσφέρει το τηλεοπτικό μέσον. Αλλά το σπουδαιότερο σημείο του βιβλίου –και της σειράς, στην οποία πρωταγωνιστούσε μία υπέροχη Μέρυλ Στριπ ήταν κατά τη γνώμη μου άλλο. Αυτό ήταν πάντα και το δικό μας αναπάντητο ερώτημα:
Πώς ένας απλός, καλός και έξυπνος νεαρός άνεργος δικηγόρος, ο Έρικ Ντορφ μεταμορφώθηκε σε ένα λογιστικό απάνθρωπο ναζιστικό τέρας εκλογικευμένων δολοφονιών; Και θα προχωρήσω λίγο περισσότερο. Διαβάστε την παρακάτω πρόταση:
“Μα, κύριε Κέρστεν πώς μπορεί να ευχαριστήστε πυροβολώντας ξαφνικά ένα φτωχό ζώο που βόσκει αμέριμνα στη χλόη ενός δάσους; Αν το καλοεξετάσουμε, πρόκειται για σκέτη δολοφονία. Κάθε ζώο έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να ζήσει.”
Τι γλυκά αισθήματα και συναίσθημα είχε αυτός ο άνθρωπος! Αλλά η προηγούμενη πρόταση ειπώθηκε στον μασσέρ του, τον Φιλανδό φυσιοθεραπευτή Φέλιξ Κέρστεν από τον… Χάινριχ Χίμμλερ! Τον δήμιο της Ευρώπης!
Δεν χρειάζεται να αναφέρω πάμπολλες περιπτώσεις εγκληματιών, όπως ο Χάυντριχ, ο οποίος έκλαιγε όταν έπαιζε βιολί…
Γιατί εστιάζω εδώ; Διότι οι διαδικασίες και οι δομές οδηγούν σε τρομακτικές μεταμορφώσεις τους ανθρώπους. Σκεφτείτε το απλό. Μόλις παρουσιαστείς στο στρατόπεδο για να υπηρετήσεις τη θητεία σου γίνεσαι από πολίτης, στρατιώτης. Και πλέον εάν σου δοθεί η εντολή οφείλεις να σκοτώσεις τους γονείς σου. Ή να γίνεις δολοφόνος (δεν εννοώ να πολεμήσεις), εάν σε διατάξει ένας εγκληματίας αξιωματικός σου.
Τα πλέον επικίνδυνα και καταστροφικά καθεστώτα δημιουργούν εκλογικευμένες δομές (patterns) στα οποία συμπιέζουν πλήθος ανθρώπων αναπτύσσοντας συμπεριφορές αποδεκτές. Και τότε ο φιλήσυχος γείτονας σου μετατρέπεται σε απάνθρωπο εγκληματία. Ο Καρκ Ντορφ, ο αρχικά τόσο συμπαθής νέος εισερχόμενος στις τάξεις των Ές Ές θεωρεί οτιδήποτε αποδεκτό, αρκεί να υπηρετεί τον Φύρερ του και κατ’ επέκτασιν την πατρίδα του (πρώτα όμως τον Φύρερ).
Το άλλο σημείο, το οποίο θα ήθελα να τονίσω πως τα καθεστώτα αυτής της μορφής απαγορεύουν την… έξοδο. Θέλουν οπωσδήποτε συνενόχους στα εγκλήματά τους. Όχι! Δεν πρέπει να είσαι διαφορετικός. ΠΡΕΠΕΙ να γίνεις κι εσύ ένας σαν αυτούς, άλλωστε πρέπει να εξαλειφθείς. Αυτό είναι το σημείο κλειδί: οι συνένοχοι. Το Κακό γνωρίζει άριστα πως ολόκληρη η ισχύς του ευρίσκεται στους… άλλους και όχι στο ίδιο. Και γνωρίζει πόσο αδύναμο είναι, όπως το σκοτάδι σε ένα δωμάτιο.
Όπως έγραψα κάποτε στο παρελθόν, μόλις ένα σπίρτο ανάψει σε ένα σκοτεινό δωμάτιο αυτό φωτίζεται. Όχι όμως σφραγίζοντας το δωμάτιο. Και αυτό θα ήθελα να τονίσω:
Ανάψτε πολλά σπίρτα. Λίγο φως εδώ, λίγο εκεί και το σκοτάδι διαλύεται, γιατί το σκοτάδι είναι άυλο και δειλό. Ακόμα και εάν σας τα βρέξουν θα στεγνώσουν. Η θέλησή σου για δημιουργία να μην καμφθεί. Η θέληση για να το ανάψεις.
Με την πρώτη ευκαιρία παρακολουθείστε την τηλεοπτική σειρά, η οποία επανήλθε στο προσκήνιο πολύ πρόσφατα με την προβολή της στην Γερμανία (αν και φοβάμαι πως μάλλον θα δώσει ιδέες, παρά θα προκαλέσει αποστροφή).
