(Το άρθρο αφορά ταυτοχρόνως κατασκευαστικές και κοινωνικές δομές).
Αποσάθρωση ονομάζεται η καταστροφή της δομής μίας οντότητας, ώστε να πάψει να επιτελεί σωστά (και με ασφάλεια για τις κατασκευές) τον σκοπό για τον οποίον δημιουργήθηκε. Η αποσάθρωση δεν έχει να κάνει με το εάν η δομή είναι η σωστή ή η πρέπουσα. Αυτό είναι κάτι διαφορετικό. Η ναζιστική κοινωνία ήταν μία συμπαγής δομή, αλλά με απολύτως εσφαλμένο στόχο (για τους… άλλους)! Οι κοινωνίες δεν είναι παρά δομές συστατικών, οι οποίες υπόκεινται στα ίδια κατασκευαστικά χαρακτηριστικά.
Η αποσάθρωση προϋποθέτει συνδετικό υλικό, το οποίο συνενώνει τα συστατικά της (συγκολλητική ουσία).
Ας δούμε όμως κάποιες περιπτώσεις σε σχέση με μερικούς ενδιαφέροντες εξώστες παλαιών κτιρίων της πόλεως των Πατρών (παντού ωστόσο θα εντοπίσετε ανάλογα παραδείγματα).
Α. Εξώστης από Οπλισμένο Σκυρόδεμα
Στη συγκεκριμένη περίπτωση η αποσάθρωση προέρχεται από την καταστροφή του συνδετικού κονιάματος (τσιμέντου), το οποίο συνδέει μεταξύ τους τα σκύρα (πέτρες) και τον οπλισμό (τα σίδερα). Όσο αποκαλύπτονται τα σίδερα, τόσο διαβρώνονται (σκουριάζουν) και τα ίδια με αποτέλεσμα να χάνουν βαθμιαία την ικανότητα ανάληψης φορτίων (βάρους). Ο εξώστης δεν καταρρέει. Μπορεί κάποια κομμάτια του να αποκολλώνται, αλλά ο ίδιος δύσκολα θα διαλυθεί. Αλλά δεν μπορεί να σηκώσει τα φορτία, για τα οποία κάποτε είχε εκτιμηθεί πως θα μπορούσε. Ένα πλήθος ανθρώπων θα μπορούσε να τον οδηγήσει στην κατάρρευση. Ακόμα και το κιγκλίδωμα δεν μπορεί να αντέξει στην πίεση.
Ο διαβρωτικός παράγων της αποσάθρωσης εδώ είναι το νερό (γενικά οι συνθήκες του περβάλλοντος) και ο χρόνος.
Όσο οι κοινωνίες χάνουν το συνδετικό τους υλικό, τόσο αποσαθρώνονται. Και συνδετικό υλικό μπορεί να είναι ο σεβασμός, η παιδεία, η πίστη στους νόμους και την ελευθερία. Σιγά-σιγά όλα αυτά οδηγούν στο μαρασμό και σε μία μεγάλη καταπόνηση ενδεχομένως και στην κατάρρευση. Είναι πολλές φορές ένας αργός, βασανιστικός θάνατος. Η Ελληνική κοινωνία νομίζω ανήκει σήμερα σε αυτή την κατηγορία.
Β. Εξώστης από Συμπαγές Υλικό (Μάρμαρο)
Εδώ δεν ομιλούμε περί αποσάθρωσης. Το υλικό είναι ατόφιο, είναι σκληρό και είναι και όμορφο. Οι κοινωνίες αυτού του τύπου είναι άκαμπτες και δεν αποσαθρώνονται. Μόνο πως… σπάζουν! Εάν υπάρξει μεγάλη συγκεντρωμένη καταπόνηση διαλύονται αυτοστιγμεί και καταρρέουν. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα συνήθως ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Δείχνουν τόσο αδιάσπαστα. Αλλά στο σκληρό χτύπημα δεν έχουν περιθώρια. Μία στιγμή και τέλος. Οι επαναστάσεις είναι η σφύρα, η οποία χτυπά το καθεστώς.
Γ. Εξώστης με Σύνθετη Δομή χωρίς Συνδετικό Υλικό
Δεν πρόκειται ακριβώς για εξώστη αυτό, το οποίο βλέπετε στη φωτογραφία, αλλά συνδετήριο δοκάρι. Ωστόσο κατασκευάζονταν και με αυτόν τον τρόπο. Εδώ η στήριξη και η φέρουσα ικανότητα βασίζεται στη στενή συνεργασία των δομικών υλικών ή των κοινωνικών στρωμάτων, εάν πρόκειται για κοινωνίες. Και πρέπει να είναι πολύ σφιχτά δεμένα τα υλικά. Το μέταλλο, τα τούβλα, οι στηρίξεις τους… Και πρέπει να στηρίζονται και κάπου. Εάν οι πυλώνες καταστραφούν καταρρέει και η δομή. Εάν επίσης διαβρωθούν τα σίδερα (“H” στην προκειμένη περίπτωση), κινδυνεύει επίσης η δομή. Εάν σπάσει ένα τούβλο για κάποιον λόγο επίσης η συνοχή χάνεται. Κοινωνίες με εξαιρετικά διακριτούς ρόλους, όπως τα Αριστοκρατικά πολιτεύματα του παρελθόντος είχαν αυτή τη δομή. Κοινωνικές τάξεις (τα… τούβλα –δυστυχώς ο συνειρμός είναι ατυχής- ) και άρχουσα τάξη τα μέταλλα. Πυλώνες τα όποια χαρακτηριστικά της κοινωνίας. Η Βικτωριανή Αγγλία είχε την άκρως πουριτανική… ηθική της. Αρκεί να καταρρεύσει ένα στοιχείο και όλη η κοινωνία (ή ο εξώστης) μετατρέπεται σε συντρίμμια.
Δ. Μεταλλική Δομή
Εδώ ο εξώστης ή η κατασκευή είναι από συμπαγές υλικό. Δεν διαφέρει ουσιαστικά από την περίπτωση με το μάρμαρο, αλλά υπάρχει μία ουσιώδης διαφορά. Το υλικό έχει ελαστικότητα. Μπορεί να αντέξει χωρίς να σπάσει, απλά θα λυγίσει. Βέβαια ο κίνδυνος προέρχεται από την οξείδωση. Σαπίζει αυτό το υλικό και αυτή η κοινωνία.
Νομίζω μεγάλες Αυτοκρατορίες, όπως η Οθωμανική ανήκαν εδώ. Μεγάλης αντοχής και ομοιογένειας τολμώ να γράψω, αλλά με τους αιώνες… σαπίζουν και διαλύονται.
Ε. Κανένας Εξώστης
Εδώ δεν πρόκειται παρά για ένα τοίχο, χωρίς εξώστη, χωρίς τίποτα. Είναι πολύ όμορφο να γράφεις και να υποστηρίζεις θεωρίες, όταν δεν υπάρχει τίποτα…
Ο ορισμός του μηδενισμού.
