Πως εκλαμβάνονται τα ακίνητα στον Καπιταλισμό και πως μπορείτε να επωφεληθείτε.
Η έννοια του Καπιταλισμού είναι απολύτως ασαφής. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος ορισμός, ο οποίος πραγματικά να αποδίδει το νόημά του…
Ας δούμε σε βάθος χρόνου και ας αναρωτηθούμε αν μπορούσαμε να ονομάσουμε καπιταλισμό το οικονομικό σύστημα της Αρχαίας Αθήνας, ή της Αρχαίας Ρώμης. Μπορούμε να πούμε ότι σήμερα εφαρμόζεται καπιταλισμός στις Ινδίες ή στην Κομμουνιστική Κίνα;
Νομίζω πως οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες. Άραγε την περίοδο της δουλείας το οικονομικό σύστημα των Νοτίων Πολιτειών των Η.Π.Α. ήταν καπιταλιστικό;
Τι είναι τέλος πάντων αυτό που αβίαστα θα μας κάνει πέρα από ορισμούς και οικονομικές προσεγγίσεις να μας κάνει να νοιώσουμε ότι το οικονομικό σύστημα που μελετάμε λογίζεται ως καπιταλιστικό;
Η απάντηση σε αυτό το καθ’ όλα δυσχερέστατο ερώτημα και η περαιτέρω ανάλυση της μορφής του ανά περιόδους της ιστορίας ευρίσκεται κατά την άποψή μου στην επισήμανση ενός ανθρώπου, ο οποίος ήταν και ο μεγαλύτερος κριτής του (και ο ικανότερος!): Στον Karl Marx!
Ο εν λόγω φιλόσοφος διετύπωσε την καίρια έκφραση: contractual capitalism. Η αγγλική λέξη contract (συμβόλαιο) υποδηλώνει και την ειδοποιό διαφορά μεταξύ ενός συστήματος καπιταλιστικού και οποιουδήποτε άλλου. Ο καπιταλισμός στηρίζεται στις έννοιες του άυλου χρήματος και των συμφωνιών. Επιπροσθέτως και πέραν τούτων και σε άυλα παράγωγα, τα οποία τιτλοφορούνται ΚΕΦΑΛΑΙΟ.
Άραγε τι είναι σήμερα το κεφάλαιο; Στην ουσία πρόκειται για ΕΓΓΡΑΦΕΣ σε Η/Υ απαιτήσεων και υποσχέσεων. Όλα τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα αντλούν την ισχύ τους από αυτόν τον μετασχηματισμό των υλικών πραγμάτων (γη, δούλοι, μέσα μεταφοράς, ορυχεία, εργοστάσια κλπ) σε άυλους τίτλους, η βάση των οποίων είναι το: «συμβόλαιο», “contract”. Ο μεγάλος φιλόσοφος Karl Marx θεωρώ ότι πολύ εύστοχα εντόπισε αυτό το σημείο.
Θα αναφερθώ σχετικά με ένα παράδειγμα:
Ας θεωρήσουμε ότι κάποιος καπετάνιος Jones αποφασίζει να μετατρέψει το πλοίο του σε δουλεμπορικό και να εισάγει σκλάβους από την Αφρική στις Πολιτείες του Νότου για τις βαμβακοκαλλιέργειες. Με το κατάλληλο πλήρωμα (του σχοινιού και του παλουκιού) καταπλέει στις Ακτές της Σιέρα Λεόνε και συλλαμβάνει 500 μαύρους ιθαγενείς (πιθανόν με την βοήθεια κάποιων άλλων ομοφύλων τους) και αφού τους στοιβάξει στο πλοίο του τους μεταφέρει στην Νότια Καρολίνα. Στην καταμέτρηση έχουν επιβιώσει οι 420. Εκεί πωλεί τους εναπομείναντες με δημοπρασία σε μεγαλο γαιοκτήμονες καλλιεργητές βαμβακιού.
Είναι αυτό καπιταλισμός;
ΟΧΙ.
Αυτή είναι μία διαδικασία φυσικών γεγονότων που μία συναλλαγή ξεκινά με το κίνητρο του κέρδους και καταλήγει στην στυγνή εκμετάλλευση. Αυτό είναι όμως μία πάγκοινη διαδικασία μεταξύ των ανθρώπων ανά τους αιώνες. ΔΕΝ αποτελεί όμως αυτό το πράγμα τον καπιταλισμό.
Ας δούμε τώρα το προηγούμενο σε ένα …καπιταλιστικό σύστημα:
Στην Νέα Υόρκη τρεις καθόλα σοβαροί πολίτες μαθαίνουν στη λέσχη τους πως ο καπετάνιος Jones πρόκειται να διεξάγει εμπόριο δούλων από την Αφρική στις Η.Π.Α. Επειδή πιστεύουν στις ικανότητές του αποφασίζουν να χρηματοδοτήσουν το εγχείρημα με ένα ποσοστό ο καθ’ ένας τους ανάλογα με την προσδοκίες και τις εκτιμήσεις τους. Συστήνουν μία εταιρία. Στην πορεία μαθαίνουν ότι ενέσκηψε κάποια ασθένεια στον Νότο και οι σκλάβοι αποδεκατίζονται. Τότε αποφασίζουν να πουλήσουν τα συμβόλαιά τους σε κάποιον άλλον σε υψηλότερη τιμή, διότι πλέον οι σκλάβοι είναι περιζήτητοι. Ο νέος ιδιοκτήτης των συμβολαίων επειδή είχε καλύτερη πληροφόρηση φρόντισε να προμηθευτεί πολλά τέτοια ανάλογα συμβόλαια. Εν τέλει όμως ο γαιοκτήμονας – αγοραστής είναι αναγκασμένος να πληρώσει πολύ περισσότερα από όσο πίστευε προκειμένου να αποκτήσει το πολυπόθητοι συντελεστή παραγωγής. Την τιμή την ΕΠΕΒΑΛΕ ο άγνωστος ιδιοκτήτης των ΣΥΜΒΟΛΑΙΩΝ (χαρτιών) στην Νέα Υόρκη, ο οποίος δεν είχε δει σκλάβο ποτέ του και ούτε καν ο καπετάνιος Jones. Στο μεταξύ δάνεισε κάποια συμβόλαια σε κάποιους άλλους οι οποίοι αφού τα κεφαλαιοποίησαν το χρησιμοποίησαν ως εγγύηση στην Τράπεζα της Βοστόνης προκειμένου να αγοράσουν μία έκταση για την κατασκευή νημάτων, κοκ.
Νομίζω ότι με χαρακτηριστικό τρόπο και με αβίαστη σκέψη μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα δύο ανόμοια συστήματα.
Στην πρώτη περίπτωση ενώ όλα αποτελούν λογική αλληλουχία γεγονότων με σκοπό το κέρδος δεν είναι δυνατόν να ορίσουμε το σύστημα ως καπιταλιστικό.
Στην δεύτερη περίπτωση με την ίδια ακριβώς αλληλουχία γεγονότων πολύ άνετα θα χαρακτηρίσουμε το σύστημα καπιταλιστικό. Επί πλέον ενώ στην πρώτη περίπτωση η πραγματική παραγωγή και δύναμη και κέρδος προέρχεται από την φυσική (σωματική) δύναμη των σκλάβων, το ριψοκίνδυνο και απάνθρωπο του καπετάνιου και του εγκληματικού πληρώματός του, του ιδιοκτήτη που έχει τις βαμβακοφυτείες και στο τέλος ΠΑΡΑΓΕΙ το βαμβάκι, στην δεύτερη η πραγματική δύναμη και ο ορισμός των τιμών και του ποσοστού κέρδους προέρχονταν από ανθρώπους ή άνθρωπο που έχουν στα χέρια τους απλά και μόνο συμβόλαια που καθορίζουν υποχρεώσεις και υποσχέσεις μεταξύ ανθρώπων και αποτελούν το λεγόμενο κεφάλαιο. Αυτοί οι άνθρωποι (κεφαλαιούχοι) μπορεί να μην έχουν δει ποτέ μαύρο, ποτέ θάλασσα να μην γνωρίζουν τίποτα από φυτείες έχουν όμως στα χέρια τους χαρτιά. Χαρτιά, τα οποία όλοι οι υπόλοιποι αποδέχονται ως ισχυρά και μάλιστα πολύ περισσότερο από το αν έβλεπαν με τα ίδια τους τα μάτια τον καπετάνιο Jones.
Η έννοια λοιπόν που εξαιρετικά εύστοχα συνέλαβε ο Karl Marx είναι ακριβώς αυτή που δίνει και τον ορισμό του καπιταλισμού.
Τώρα πλέον είναι εφικτό να δούμε τις μεταβολές του κατά την διάρκεια της ιστορίας.
Είναι περισσότερο από φανερό πως από τη στιγμή που μία κοινωνία αποφασίζει να δεχθεί συμβόλαια εισέρχεται στην καπιταλιστική σφαίρα.
Οι μέθοδοι εκμετάλλευσης, παραγωγής, απάνθρωπων ή όχι συνθηκών, εργασιακών σχέσεων, μεταβολών των συντελεστών παραγωγής (λχ από τη γη στην βιομηχανία) δεν έχουν να κάνουν με τον ορισμό του καπιταλισμού.
Η κοινωνική αποδοχή των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων ως οικονομικών στοιχείων είναι αυτή που κάνει την διαφορά. Από τη στιγμή που δημιουργούνται εταιρείες, εκδίδονται μετοχές, αναλαμβάνονται μελλοντικές υποχρεώσεις, ορίζονται με κάποιον τρόπο αποδεκτοί όροι συναλλαγής, χρησιμοποιούνται γραμμάτια, cheques, δίνονται υποσχετικές, υπογράφονται δάνεια με εγγυήσεις άυλες, ιδρύονται χρηματιστήρια και τράπεζες κλπ ΟΛΑ αυτά μαζί ορίζουν την πραγματική φύση του καπιταλισμού.
Στην φάση λοιπόν του μερκαντιλισμού λόγω της μελλοντικής φύσης του κέρδους είναι αυτονόητο πως όλα τα προηγούμενα μπορούν να αναπτυχθούν πολύ πιο εύκολα. Το ίδιο και ακόμα πιο σίγουρα κατά την περίοδο της βιομηχανικής παραγωγής. Στην τελευταία μάλιστα εκδοχή τα συμβόλαια αποκτούν πολύ μεγαλύτερη σιγουριά, διότι δεν έχουν να κάνουν με ένα πλοίο με πανιά που πρόκειται να φέρει μπαχαρικά από τις Ινδίες μετά από 6 μήνες, αλλά με ένα κτίριο στο οποίο άνθρωποι δουλεύουν (και αν χρειαστεί) αντικαθίστανται, κάτι που είναι πολύ ορατό και απτό, παρά το «αόρατο» πλοίο στους ωκεανούς που μπορεί για χίλιους δύο λόγους να μην επιστρέψει.
Όλα αυτά καθορίζουν τον βαθμό αποδοχής των συμβολαίων και κατ’ επέκταση ορίζουν και το καπιταλιστικό σύστημα. Η ισχύς των κεφαλαιούχων έγκειται ακριβώς στην σιωπηρή αποδοχή από όλους της ισχύος των συμβολαίων. Φυσικά το τραπεζογραμμάτιο δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία υπόσχεση. Ένα χαρτί, ένα συμβόλαιο, το οποίο σαν υλική υπόσταση δεν έχει παρά μηδαμινή αξία, αλλά από τον διαφορετικό ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ αριθμό που έχει εκτυπωμένο πάνω του αποκτά εντελώς διαφορετική ισχύ.
Τα χαρτιά των 20 ή 50 ή 100 ευρώ σαν φυσικό προϊόν έχουν περίπου την ίδια αξία έστω 10 λεπτά. Από τα νούμερα όμως που είναι τυπωμένα πάνω τους έχουν απολύτως διαφορετική ανταλλακτική αξία.
Η συσσώρευση μάλιστα με κάποιον τρόπο, ο οποίος –και αυτό είναι τεραστίας σημασίας- δεν εξετάζεται πως προέκυψε (παραγωγή, κλοπή επιχειρηματικές ικανότητες, πορνεία) από τη στιγμή που επιτυγχάνεται προσδίδει στον κάτοχο του ισχύ. Εν προκειμένω ένας τυχερός του κρατικού λαχείου φτωχός μετανάστης γίνεται κεφαλαιούχος καθαρά από τύχη και κάτω από την σύμβαση των υπολοίπων, ότι στον τυχερό κάτοχο του κληρωθέντος αριθμού θα δοθεί μία σιωπηρή υπόσχεση δύναμης από όλους. (Αυτό είναι αποδεκτό διότι όλοι συμφωνούν και ελπίζουν ότι θα είναι οι ίδιοι τυχεροί).
Από τις κοινωνικές συνθήκες αλλά και την εποχή προκύπτει και η απάντηση του αν μία κοινωνία ιστορικά έχει καπιταλισμό ή όχι. Στην Ολλανδία το 1637 την εποχή της τουλίπας υπήρχε όντως καπιταλισμός, ενώ στην τσαρική Ρωσία το 1916 όχι.
Από εκεί και πέρα οι τρόποι που εφευρίσκουν οι άνθρωποι σχετικά με το πώς θα διαχειρίζονται τις υποσχέσεις και υποχρεώσεις στα χαρτιά και με τον τρόπο που θα δημιουργούν όλα αυτά αλλά και θα συσσωρεύουν αυτόν τον άυλο πλούτο πορευόμαστε σε πιο ραφιναρισμένους τρόπους καπιταλιστικού συστήματος.
Ας μου επιτραπεί στο σημείο αυτό να θεωρήσω πως διερεύνηση του μέλλοντος και της προοπτικής του καπιταλισμού ίσως ενδείκνυται να κατευθύνεται προς το αν μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν αυτά τα προϊόντα. Η παρούσα εν προκειμένω χρηματοπιστωτική κρίση δεν αποτελεί πλήγμα του καπιταλιστικού συστήματος ενόσω μπορούν να βρεθούν άλλοι τρόποι διαφυγής. Τυχόν απώλεια της εμπιστοσύνης των ανθρώπων στα χαρτιά θα προκαλέσει κατάρρευση και επιστροφή σε διαφορετικούς τρόπους πλούτου. Εν καιρώ πολέμων ή πείνας ο λαχανόκηπος είναι πλούτος παρά δύο ράβδοι χρυσού που δεν εξασφαλίζουν την φυσική επιβίωση.
Το σημαντικότερο τέλος σημείο είναι και η ψυχολογική αντιμετώπιση των πολλών έναντι της αδιόρατης και φανταστικής έννοιας του κεφαλαίου. Στον Μεσαίωνα η δύναμις προερχόταν από την στρατιωτική ισχύ των φεουδαρχών, οι οποίοι με εξαναγκασμό και ψυχολογική βία οδηγούσαν τους υπηκόους τους σε διανοητικό ευνουχισμό και φοβία. Την περίοδο της ανάπτυξης της βιομηχανίας η ανάγκη προς επιβίωση επίσης ωθούσε τους ανθρώπους σε πειθήνια συμπεριφορά στον κάτοχο του τρόπου επιβίωσής τους. Σήμερα η έννοια του κεφαλαίου έχει υπνωτική και μεταφυσική δύναμη, η οποία εκδηλώνεται στις εκφράσεις που χρησιμοποιούνται κατά κόρον του τύπου «χρειάζομαι κεφάλαιο», δηλαδή χαρτιά και υποσχέσεις άλλων προκειμένου να ενεργοποιήσω δικές μου δυνάμεις.
Μετά από όλη αυτή την φαινομενικά θεωρητική ανάλυση η ώρα του εξαιρετικά πρακτικού αποτελέσματος και ΠΩΣ μπορείτε να επωφεληθείτε από αυτό.
Η αντιμετώπιση του ΑΚΙΝΗΤΟΥ ως ένα απλά και μόνο φυσικό υλικό αγαθό δεν αποτελεί την «φυσιολογική» προσέγγιση σε ένα καπιταλιστικό σύστημα. Το σημείο αυτό είναι καίριο και ειλικρινά δυσκολεύομαι να αντιληφθώ πόσο λίγο αντιληπτό είναι το γεγονός αυτό στον Ελληνικό καπιταλισμό. Τα ακίνητα φοβάμαι αντιμετωπίζονται με τρόπο εντελώς υλικό και σπανίως ως άυλη έννοια παραγωγής χρήματος. Αυτό είναι λοιπόν και το πνεύμα μου όταν αναφέρομαι πως πλούτος είναι τα ακίνητα ενώ τα χρήματα ο λογιστικός βαθμός διαδραστικότητας μεταξύ ατόμου και κοινωνίας.
