Θεωρητικές εκτιμήσεις για τη συνέχεια από οικονομικής απόψεως
Το δεύτερο lockdown (απαγόρευση) δεν είναι όπως το πρώτο· έχει χαθεί η… μαγεία! Εκείνο ήταν κάτι πρωτόγνωρο και ως πρωτόγνωρο είχε μία γοητεία. Μπορούσες να τα υπομείνεις όλα με εγκαρτέρηση. Υπήρχε και η σύγκριση με το εξωτερικό και έβλεπες πως τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά, ως εκ τούτου το ψυχολογικό βάρος ήταν αισθητά μειωμένο. Πλησίαζε και το καλοκαίρι με τη γνωστή ευφορία του και… η αισιοδοξία πάντα ζεσταίνεται μαζί με τη θάλασσα.
Και ξαφνικά διαπιστώνεις πως δεν ήταν όπως νόμιζες. Χωρίς καλά-καλά να το καταλάβεις κλείστηκες πάλι σε ένα δεύτερο lockdown και νοιώθεις πως τα νεύρα σου πλέον δεν αντέχουν.
Κι όμως! Δεν έχεις δίκιο. Δεν μου είναι ευχάριστο να το γράφω αυτό και προφανώς δεν εννοώ το πώς νοιώθεις, αλλά το ότι πίστεψες σε κάτι, το οποίο ιστορικά δεν συμβαίνει. Ξέρετε! Η φύση είναι πολύ ιδιότροπη και θέλει με έναν δικό της τρόπο να σε δοκιμάζει (το γιατί μην με ερωτήσετε)· και είναι αμείλικτη, όσον αφορά τις δοκιμασίες της. Εάν ασχοληθείτε με την ιστορία θα παρατηρήσετε πως όταν ένα κακό αρχίζει, το χειρότερο, το οποίο πρέπει να κάνετε είναι να ορίσετε αυθαίρετα μία ημερομηνία λήξης. Οτιδήποτε και να συνέβαινε το δεύτερο lockdown ήταν αναπόφευκτο· και μάλιστα είμαστε και στο καλό σενάριο, έως τώρα, διότι ο ιός δείχνει να μην έχει μεταλλαχτεί σε εξαιρετικά επικίνδυνα επίπεδα, ασχέτως εάν τώρα είναι περισσότερο μεταδοτικός. Τα εμβόλια είναι σε πολύ καλό δρόμο και εάν δεχθούμε πως όλα εξελιχθούν σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα μέχρι το τέλος του 2021 έως τον Ιούνιο του 2022 θα “ομαλοποιηθεί” κατά κάποιον τρόπο η κατάσταση. Εάν θυμόσαστε -άλλωστε, ανατρέξτε στην αρθρογραφία μου του Μαρτίου 2020-, σας είχα επισημάνει πως η πανδημία στην καλή της εκδοχή θα διαρκέσει 18 με 24 μήνες από τότε. (Προσοχή όμως, δεν θέτω όρια στη λήξη ΜΕΣΑ στο μυαλό μου)…
Αρκετοί το είχαν εκφράσει, αλλά το ανθρώπινο μυαλό δεν θέλει να ακούει κάτι, το οποίο του είναι δυσάρεστο και του προσθέτει φορτία για μεγάλο χρονικό διάστημα στο μέλλον. Τίποτα όμως δεν προδίκαζε κάτι διαφορετικό· και επιμένω πως διάγουμε την καλή εκδοχή, διότι τα καπρίτσια της φύσης και της ζωής είναι ασύλληπτα.
Όπως σε κάθε “ανωμαλία” πάντα υπάρχουν δυνάμεις, οι οποίες προσπαθούν να εκμεταλλευθούν την αναταραχή προς όφελός τους. ΚΑΙ αυτό είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Αυτό αντιλαμβάνονται όσοι δεν είναι σε θέση ισχύος, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία και προσπαθεί να εξηγήσει την πραγματικότητα με συνωμοσίες και άλλα τερατώδη. Και πέφτει ακριβώς μέσα στην παγίδα μεγαλοπρεπώς.
Το δεύτερο και ενδεχομένως τρίτο και τέταρτο lockdown έχει αιφνιδιάσει όμως ακόμα και τους ισχυρούς (ούτε αυτοί γνωρίζουν τόσο καλά… ιστορία)! Ενώ την πρώτη φορά το ισοζύγιο ήταν υπέρ τους, τώρα έχουν εξελιχθεί τα πράγματα προς το δυσμενέστερο. Διότι η ισχύς αρκετών βασίζεται συχνά στην αδυναμία των περισσοτέρων. Αλλά οι τελευταίοι πρέπει να εργάζονται και να λειτουργούν. Καμία πυραμίδα δεν χτίστηκε από τα χέρια του ιδίου του Φαραώ. Οι σκλάβοι τις έχτισαν.
Τώρα η κοινωνία υπολειτουργεί μεν, αλλά ακόμα υπάρχουν αρκετά αποθέματα προκειμένου να απορροφήσουν τους κραδασμούς. Εάν αυτό συνεχιστεί λίγο ακόμα (Μάρτιο – Ιούνιο 2021) θα πάψουν. Και εάν θέλουν να επιβιώσουν (οι ισχυροί κάθε είδους) θα πρέπει να αλλάξουν συμπεριφορές. Κανένας οργανισμός δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς “πελάτες”. Όταν οι πελάτες αδυνατούν τότε πεθαίνει και ο οργανισμός. Η εξέλιξη της πανδημίας αρχίζει να μην είναι τόσο εύκολα διαχειρίσιμη.
Τον Μάρτιο του 2020 σε συζητήσεις μου με ανθρώπους από το εξωτερικό η κοινή σκέψη όλων ήταν πως το lockdown έπρεπε να είναι πολύ ευρύτερο. Να εκληφθεί ως μία επανεκκίνηση της οικονομικής ζωής. Η βασική σκέψη ήταν πως ακόμα και εάν δεν άλλαζε κάτι όλοι θα έπρεπε να είχαν μία ευκαιρία δύο ετών, χωρίς το παρελθόν να τους βαρύνει. Σκεφτείτε εάν ολόκληρο το ανθρώπινο δυναμικό ενός κράτους μπορούσε ελεύθερα, χωρίς δεσμεύσεις να κινηθεί. Ρυθμίσεις, επιδόματα και διευκολύνσεις δεν ήταν/είναι παρά το ξεροκόμματο να διατηρηθεί μία στρεβλή κατάσταση. Τομές απαιτούνταν.
Αλλά οι κυβερνήσεις κυρίως οι Ευρωπαϊκές με προεξέχουσα τη Γερμανική ξαφνικά “ανακάλυψαν” τεράστια αποθέματα κεφαλαίων, τα οποία θα έπρεπε να διοχετευθούν στις αγορές και τις κοινωνίες προκειμένου να επιβιώσουν (ποιοι; ). Υπήρχαν αυτά τα κεφάλαια; Όχι! Μία εκτίμηση της ποσότητας του χρήματος, το οποίο πρέπει εκ του μηδενός να δημιουργηθεί προκειμένου να συνεχίσουν οι κοινωνίες να λειτουργούν με τον τρόπο τους. Ξαφνικά η “αλληλεγγύη” εμφανίστηκε στο προσκήνιο.
Δεν επιθυμώ επί του παρόντος να συνεχίσω με πολύπλοκα θεωρητικά ζητήματα και αναλύσεις. Η ουσία είναι πως το lockdown αποτελεί ένα απρόσμενο “όπλο” στα χέρια της κοινωνίας προκειμένου να επιδιώξει ουσιαστικές βελτιώσεις στις συνθήκες μίας οικονομικής ζωής, η οποία είναι ζημιογόνος ανεξαρτήτως του πόσο σκληρά εργάζεται ή επιχειρεί κάποιος.
Το lockdown είναι η δύναμή σου, η ενάσκηση πίεσης, την οποίαν με έναν τραγικό τρόπο και τεράστιο ανθρώπινο κόστος σου δίνεται από τη φύση. Μην την πετάξεις τα σκουπίδια.
Και μια ακόμα παρατήρηση: η νεολαία ΔΕΝ είναι αδιάφορη και αναίσθητη, όπως την κατηγορούν. Ακόμα και όσοι δεν τηρούν τα μέτρα προστασίας “κάτι” θέλουν να εκφράσουν, αλλά δεν γνωρίζουν το πώς.
Εν κατακλείδι: πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο παιγνίδι ισορροπίας και αντίρροπων δυνάμεων κάθε είδους, το οποίο μπορεί να κερδηθεί προς όφελος της κοινωνίας με πολύ ψύχραιμη αντιμετώπιση και καθαρό μυαλό. Δείτε πέραν των παραμορφωτικών φακών.
Σημ. Θίγω μόνο γενικώς τα ζητήματα, χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες, οι οποίες θα καθορίσουν τις μελλοντικές κινήσεις μας και περισσότερο ως πρόκληση ερεθισμάτων. Στα επόμενα θα είμαι πολύ συγκεκριμένος.
