…κι αν η κρίση έχει …περάσει;
Ξέρετε έχω ένα πολύ ενδιαφέρον αρχείο από παλαιές εφημερίδες… Ο παππούς μου είχε τις εφημερίδες του 1912 φυλαγμένες σε ένα μπαούλο σε ένα απομακρυσμένο Ελληνικό ορεινό χωριό. Ο πατέρας μου συνέλλεγε τις εφημερίδες πριν το ξέσπασμα του πολέμου το 1940. Είχα επίσης την τύχη να μπορώ να έχω στην κατοχή μου εφημερίδες από προηγούμενες περιόδους … Γιατί το γράφω αυτό; Ο λόγος είναι πως έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να διαβάζεις κάτι για το οποίο γνωρίζεις εκ των προτέρων το αποτέλεσμα. Αυτό περιγράφεται ως φαινόμενο Déjà vu ή όπως έλεγαν οι Λατίνοι Vaticinium ex eventu.
Θα ήθελα λοιπόν να κρατήσετε κάποιες σημερινές εφημερίδες ή να μαγνητοφωνήσετε κάποια δελτία ειδήσεων και να τα διαβάσετε ή δείτε μετά από λίγους μήνες ή έναν χρόνο. Κάντε το! Τότε θα καταλάβετε το πόσο γελασμένοι είστε αν κρίνετε και αποφασίζετε (αυτό ειδικά) με βάσει τα δεδομένα, τα οποία σας παρέχονται από …ειδήμονες και μη.
Τυγχάνει να πιστεύω πως δεν μπορείς να γνωρίζεις ή να προβλέπεις το μέλλον (φοβερό!). Οι αρχαίοι λαοί είχαν αναπτύξει δύο τακτικές επ’ αυτού. Την μανική τέχνη και κατ’ επέκταση την μαγεία. Με την πρώτη προσπαθούσαν να προβλέψουν το μέλλον, ενώ με την δεύτερη να το επηρεάσουν ή τροποποιήσουν. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω το βαθμό επιτυχίας είτε ης μιας είτε της άλλης τεχνικής. Ενδεχομένως να συνέβαινε, κάτι που αποδεικνύεται από τα ονόματα του μάντη Κάλχα, Τειρεσία (τι ανόητο –και προσβλητικό- που ονόμασαν μία υπηρεσία καταγραφής δυσμενών οικονομικών στοιχείων με το όνομα ενός σπουδαίου μάντη). Ας μην μιλήσω για την Πυθία και τα άλλα Μαντεία. Ή πάλι να μην αναφερθώ στους προφήτες, οι οποίοι και αυτοί είχαν μία τάση αρνητικών προφητειών, αλλά πάλι με επιτυχία.
Σε κάθε περίπτωση πάντως ονομαζόταν …μαντική τέχνη και όχι κάτι διαφορετικό, το οποίο να υποδηλώνει σιγουριά.
Τα αναφέρω όλα αυτά, διότι γύρω μας υπάρχει μία απίστευτη ανησυχία και άγχος (stress ακούγεται καλύτερα), σχετικά με το τι θα γίνει και πως θα μπορέσουμε να προστατευθούμε ή θα περισώσουμε τα όσα έχουμε κλπ. Θα σας απαντήσω αμέσως επ’ αυτού…
Ξεχάστε την σιγουριά του μέλλοντος. Είναι ουσιαστικά ανώφελο… Ρωτείστε επ’ αυτού τους κατοίκους της Κερύνειας , οι οποίοι ξύπνησαν το πρωί της 24ης Ιουλίου στα σπίτια τους και μετά από λίγες ώρες ήταν κάποια χιλιόμετρα μακριά ΧΩΡΙΣ ΤΙΠΟΤΑ και με την προϋπόθεση πως δεν υπέστησαν τίποτα ακόμα πιο τραγικό… Ποιος λοιπόν σας είπε πως έχετε δεδομένο οτιδήποτε σε αυτή τη ζωή;
Ξεχάστε τη γνώση του μέλλοντος. Απλά «το μέλλον άδηλον εστί»… τελεία και παύλα. Φυσικά οι άνθρωποι, οι οποίοι είτε από «τύχη’ είτε από πραγματική ικανότητα καταφέρνουν να δι-ειδούν στο μέλλον ανταμείβονται τα μέγιστα, αλλά και αυτό και πάλι δεν αποτελεί ακριβώς γνώση του μέλλοντος, αλλά μεγάλη διορατικότητα, διαίσθηση ή ακόμα και ‘τύχη’. Αλλά και πάλι όσο μεγάλες ικανότητες διαθέτουν από τις προηγούμενες ιδιότητες σίγουρα το μέλλον με την ακριβή του έννοια δεν μπόρεσαν να το προβλέψουν.
Οτιδήποτε είναι υλικό είναι εγγενώς και ασταθές. Γεννιόμαστε εντελώς γυμνοί και εφοδιασμένοι μόνο με διανοητικές ιδιότητες. Δεν επιλέγουμε το ύψος μας το σώμα μας ούτε καν το μυαλό μας. Πως είναι δυνατόν να θεωρούμε δεδομένα τα σπίτια μας, τις καταθέσεις μας ή οτιδήποτε άλλο. Προσέξτε, γνωρίζετε πολύ καλά πως δεν είμαι κατά της ιδιοκτησίας ή άλλων αντιλήψεων. Αλλά κατανοώ πλήρως τους περιορισμούς και τις ανασφάλειες της ζωής.
Σκεφτείτε τώρα και κάτι εντελώς διαφορετικό… Δείτε τις εφημερίδες και τα σχόλια και την γενική αναταραχή τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο σχετικά με την Ελλάδα. Δείτε και τώρα που η κατάσταση θεωρητικά είναι πολύ περισσότερο κρίσιμη.
Μήπως έληξε η κρίση;
Αυτό είναι δύσκολο να το πει κάποιος. Αυτό που είναι όμως πολύ πιο εύκολο να ειπωθεί είναι πως είμαστε ενδεχομένως σε κάποιο turning point ή «σημείο καμπής». Σας έχει περάσει από το νου σας ποτέ ότι η «λήξη» της κρίσης δεν είναι ποτέ …ανακοινώσιμη; Είμαστε ενδεχομένως σε κάποιο σημείο όπου «κάτι» έχει αλλάξει. Δεν πρόκειται όμως αυτό να ανακοινωθεί.
Πάντως οι επενδυτές δείχνουν να κινούνται σαν να έχει συμβεί αυτό…
Το 2009 οι εκτιμήσεις επιφανών οικονομολόγων στις Η.Π.Α., οι οποίοι έτειναν προς την απαισιόδοξη κατεύθυνση, ήταν πως κατευθυνόμαστε προς απομείωση της αξίας των μετοχών και συνιστούσαν πωλήσεις. Λοιπόν τους τελευταίους 24 μήνες ο δείκτης S&P σχεδόν διπλασιάστηκε από 666 σε 1320 μονάδες. Έπρεπε να τους είχατε ακούσει όταν «ωρύονταν» να …πουλήσετε.
Δεν είμαι αθεράπευτα αισιόδοξος. Αυτό θα ήταν πολύ μεγάλο λάθος να το πιστεύετε. Αλλά πέρα από τα σημάδια και τη διαίσθηση υπάρχει και το γενικότερο feeling (η αίσθηση), το οποίο όταν δεν είσαι υπό καθεστώς πανικού μπορείς να το διακρίνεις…
Αλλά αυτά θα φανούν στο εγγύς μέλλον.
Τώρα αν θέλετε τη γνώμη μου σχετικά με το αν επιστρέψουμε στη Δραχμή ή εξοβελιστούμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα σας απαντήσω αντιγράφοντας το σχόλιο του HILL για το νόμο του Μέρφυ:
- Εάν χάνεις πολλά όταν τα πράγματα πηγαίνουν στραβά, πρόσεχε πολύ.
- Εάν δεν έχεις τίποτε να χάσεις, χαλάρωσε.
- Εάν κερδίζεις τα πάντα, χαλάρωσε.
- Εάν δεν έχει σημασία, δεν έχει σημασία.
Εστιάστε καλύτερα στις επιθετικές και ενεργητικές δράσεις και μην ξεχάστε πως υπάρχει ζωή και εντός ευρώ, αλλά και …εκτός ευρώ, (αν αυτό είναι το πρόβλημά σας)… Άλλωστε δεν έχει σημασία…
