Ένα πολύ σπουδαίο γεγονός της παγκόσμιας ιστορίας, το οποίο ήταν συχνό θέμα συζητήσεως στην οικογένειά μου ήταν κατά πόσον η εκτέλεσις των μελών της δυναστείας των Ρομανώφ (και αναφέρομαι στον τελευταίο Ταάρο Νικόλαο και την οικογένειά του, μαζί και με όσους από το προσωπικό του ευρέθησαν κοντά του τη δεδομένη στιγμή) ήταν κατά μία έννοια ηθικά δικαιολογημένη ή αναγκαία.
Είναι γεγονός πως στην Ρωμαϊκή κυρίως εποχή και όχι μόνον, οι συχνές αλλαγές αυτοκρατόρων είχαν, τρόπον τινά, καθιερώσει την φυσική εξόντωση των διαδόχων.
Το ξεκαθάρισμα ήταν απόλυτο, ώστε να μην υπάρξουν καθόλου ζητήματα αμφισβήτησης είτε από οπαδούς του πρώην αυτοκράτορα είτε άλλες μελλοντικές διεκδικήσεις. Χωρίς φυσικό διάδοχο υπάρχει θέμα μεταβίβασης της εξουσίας.
Σύνηθες σε πολλές περιπτώσεις και μάλλον αποτελεσματικό μέτρο. Αλλά και έγκλημα ταυτοχρόνως διότι πλέον αν μη τι άλλο ένα παιδί δεν φέρει το ίδιο κάποια ευθύνη πέραν της ιδιότητας του παιδιού του πρώην ηγεμόνα.
Θυμήθηκα ωστόσο μία συνέντευξη του μεγάλου σκηνοθέτη, Θόδωρου Αγγελόπουλου, ο οποίος εξηγούσε πως δεν τον ενδιέφερε η προσωπικότητα των ηρώων του, αλλά η ιστορική τους διάσταση. Αυτό μου έκανε τεράστια εντύπωση, διότι το δικό μου σκεπτικό ήταν (νόμιζα) πάντα καθαρά προσωπικού επιπέδου.
Αλλά ο Αγγελόπουλος δεν έκρινε (και παρουσίαζε) τον χωροφύλακα σε σχέση με τον αντάρτη ως πρόσωπα αυτόνομα αλλά ως ιδιότητες.
Και στην πραγματικότητα αυτό ακριβώς συμβαίνει. Στον πόλεμο δεν εξετάζεις ποιος ή τι είναι ο αντίπαλός σου απέναντι.
Είναι ο εχθρός σου!
Τότε αρχίζουν οι πολύ ενδιαφέρουσες (αλλά όχι του παρόντος άρθρου “επιπλοκές”), όπως κατά πόσον ένας στρατιώτης ως προσωπικότητα έχει δικαίωμα να αρνηθεί εντολή του ρόλου του και να διαπράξει έγκλημα, όπως τόσο συχνά συμβαίνει. Θα το δούμε αυτό.
Στην βίλα Υπάτιεφ εκτελεστές και θύματα λειτούργησαν υπό το βάρος των ρόλων τους και όχι ως προσωπικότητες.
Ο Τσάρος Νικόλαος ήταν αδύναμος χαρακτήρας, αλλά η αδυναμία δεν συνεπάγεται και ανθρωπισμό (διέταξε πολλές φορές σκληρά μέτρα) και βέβαια εάν αγαπούσε την οικογένειά του ή ήταν καλός πατέρας δεν κρίθηκε την ώρα εκείνη σαν όλα τα προηγούμενα.
Αυτός και η οικογένειά του αντιπροσώπευαν το παλαιό καθεστώς και υπό αυτό το πρίσμα η εκτέλεση ήταν αυτονόητη και επιβεβλημένη. Ο γιατρός του και η καμαριέρα επίσης αποτελούσαν τμήματα του καθεστώτος και με αυτήν την λογική – ιδιότητα εξετελέσθησαν.
Οι Λεττονοί στρατιώτες του αποσπάσματος καθώς και ο Εβραίος αρχηγός της αποστολής εκτέλεσης Ιάκωβος Γιορόφσκι ήταν σάμπως τοποθετημένοι από την ίδια την ιστορία να αποδώσουν μία μορφή δικαιοσύνης για το πογκρόμ εναντίον των Εβραίων του 1905, καθώς και των Λεττονών χωρικών, οι οποίοι σφαγιάσθηκαν μετά την αγροτική εξέγερση των επαρχιών της Βαλτικής.
Η “ετυμηγορία” στην οποία είχαμε καταλήξει με τον πατέρα μου ήταν ακριβώς αυτή. Εάν ήθελε το νέο καθεστώς να επικρατήσει έπρεπε να προβεί σε αυτήν την ενέργεια. Και σαφώς έπρεπε να συμπεριληφθεί και η οικογένεια του, ώστε να μην υπάρχουν στηρίγματα στους αντεπαναστάτες ή μελλοντικές διεκδικήσεις. Δεν σχολιάζω εάν επρόκειτο περί “ηθικού” καθεστώτος, το εξετάζω ως πολιτική κίνηση επικράτησης.
Και βεβαίως η βίλα Υπάτιεφ (παρατίθεται φωτογραφία του υπογείου της εκτέλεσης με εμφανή τα σημάδια από τις σφαίρες) δημιουργεί και πολλά άλλα ακόμα ζητήματα. Διότι ο εκτελεστής υποτίθεται πως θα πρέπει να αποδέχεται και την αντίστροφη φορά.
Αυτό το κατέδειξε ένα από τα συχαμερότερα (ίσως όμως και ευφυέστερα) ανθρωποειδή της ιστορίας, ο Δόκτωρ Γκαίμπελς, ο οποίος διείδε τον άθλιο ιστορικό του ρόλο ΚΑΙ σε επίπεδο οικογενείας και κανόνισε με την σύζυγό του, πρώτα να δηλητηριάσουν τα πέντε κορίτσια τους και μετά να αυτοκτονήσουν οι ίδιοι.
Την ώρα εκείνη δεν σκότωναν τα παιδιά τους οι γονείς τους, σκότωναν τα παιδιά του τέρατος Γκαίμπελς.
Το ίδιο σκεπτικό επικράτησε και στα γεγονότα της βίλας Υπάτιεφ. Δεν σκότωναν οικογένεια, αλλά καθεστώς.
Σημ. Το άρθρο έχει σκοπό τον γόνιμο προβληματισμό, αλλά δεν μπορούσα να αποφύγω ή να αγνοήσω την στυγνή ιστορική του διάσταση. Δεν θα ήθελα να υποκριθώ ηθικοπλαστικές απόψεις.
