Η εύκολη απάντηση: Εάν χρωστάς ναι, εάν σου χρωστούν όχι! Εάν όμως ήταν αυτό το πνεύμα του άρθρου, τότε γιατί να το γράψω; Το θέμα με τα χρέη είναι ότι ΔΕΝ είναι όλα τα ίδια. Μπορεί να υπάρχει οφειλή, αλλά ποιοτικά οι διαφορές είναι τεράστιες· και οι τρόποι αντιμετώπισης και συμπεριφοράς αναλόγως ακολουθούν. Και πάμπολλες φορές πρόκειται για εργαλεία καθαρά επιβολής εξουσίας και μόνον.
Τα χρέη μεταξύ ιδιωτών, τα οποία δόθηκαν από κάποιον άνθρωπο με σκοπό τη βοήθεια και υποστήριξη σου ναι πρέπει να εξοφλούνται πάση θυσία. Κάποιος άνθρωπος αποφάσισε να στερήσει κάτι από την οικογένειά του ή τον εαυτόν του για να υποστηρίξει κάποιον άλλον. Εάν όμως δεν μπορούν να επιστραφούν, τότε η οφειλή με όποιον άλλον τρόπο θα πρέπει να ανταποδίδεται. Η αναγνώριση και μόνο είναι πολλές φορές αρκετή στον άνθρωπο, ο οποίος σε βοήθησε, με την έννοια να μην αισθάνεται προδομένος. Και η ζωή έχει πολλά γυρίσματα… και οι τρόποι βρίσκονται.
Τα χρέη υπηρεσιών ή αγορών επίσης πρέπει να αποδίδονται, εκτός κερδοσκοπίας ή αθέμιτων μεθόδων. Αυτά ωστόσο είναι περισσότερο ευμετάβλητα από τις κοινωνικές συνθήκες. Μπορεί να μην μπορείς να τα τακτοποιήσεις. Όμως και πάλι. Ένα ενοίκιο, το οποίο αδυνατείς να πληρώσεις ίσως είναι και το μοναδικό εισόδημα κάποιου άλλου ανθρώπου. Παραμένει το “γιατί” δεν μπορείς να το πληρώσεις. Και το γιατί έχει να κάνει με το σύνολο σε πολύ μεγάλο βαθμό. Τα στεγαστικά δάνεια ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Τα χρέη, τα οποία προκύπτουν από επιχειρηματικές δραστηριότητες είναι διαφορετικά. Εκεί υπάρχει συνυπευθυνότητα του δανειστή. Διότι και οι δύο συμφωνούν για το εγχείρημα. Άρα όταν αποτυγχάνει αυτό η ζημιά οφείλει να διαμοιραστεί. Θεωρητικά αυτή είναι η προσέγγιση. Ο ένας τοποθετεί το κεφάλαιο και ο άλλος τη δράση. Άρα και οι δύο συμφωνούν σε αυτό. Εάν δεν λειτουργήσει για οποιοδήποτε λόγο το σχέδιο, ακόμα και από κακούς χειρισμούς του δανειζόμενου είναι και αυτό μέρος της συμφωνίας. Ας μην τον εμπιστεύονταν… Τα επιχειρηματικά δάνεια ανήκουν εδώ.
Αυτό είναι το γενικό πλαίσιο κατά τη γνώμη μου. Προφανώς δεν γράφω ούτε πραγματεία ούτε είναι δυνατόν ένα θέμα ουσιαστικά άλυτο από τις απαρχές της ανθρωπότητας να καλυφθεί ούτε στο χιλιοστό του.
Τι γίνεται τώρα στην περίπτωση μίας πανδημίας; Πρόκειται για φυσικό φαινόμενο και πλέον οι ζημιές πρέπει να κατανεμηθούν σε όλους. Δυστυχώς όμως αυτό δεν συμβαίνει και οι φυσικές καταστροφές χρησιμοποιούνται από τους δανειστές για να εξοντώσουν τους δανειζόμενους. Αυτό ισχύει και σε πολλά άλλα θέματα. Όταν αγοράζεις ένα αυτοκίνητο και το ασφαλίζεις, η ασφαλιστική επιχείρηση μειώνει την αξία του αναλογικά με την πάροδο των ετών και παλαιότητας. Κανένας δεν αντιλέγει σε αυτό.
Οι τράπεζες όμως ενώ δανείζουν ένα ποσό για την αγορά ενός ακινήτου, δεν τροποποιούν το δάνειο σύμφωνα με την εμπορική αξία του ακινήτου, η οποία μεταβάλλεται και αυτή λόγω των συνθηκών, αλλά απαιτούν τη λογιστική (τον αριθμό δηλαδή). Σε περίοδο ύφεσης, όπως συνέβη στην Ελλάδα, μοιραία όλοι όσοι έχουν δάνεια με υποθηκευμένα ακίνητα θα χρωστούν ποσά, τα οποία θα αδυνατούν να αποπληρώσουν. Κανονική φτωχοποίηση. Υπό προϋποθέσεις αυτό δεν θα συνέφερε ούτε τις τράπεζες, διότι όπως συνέβη στη Γερμανία με τον υπερ-πληθωρισμό μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όλα τα δάνεια εξοφλήθηκαν με ένα άχρηστο χαρτί στο οποίο αναγραφόταν μία αστρονομική τιμή. Ούτε και αυτό είναι σωστό.
Τα χρέη τώρα προς το δημόσιο είναι ένα θέμα. Διότι μία κυβέρνηση μπορεί να λειτουργεί καθαρά τοκογλυφικά με πρόσχημα το υποτιθέμενο κοινωνικό όφελος. Ενώ στην πραγματικότητα το μόνο, το οποίο πράττει είναι να απομυζά τον κόπο πολλών για να το δωρίσει σε επιλεγμένους δικούς της ανθρώπους και τον εαυτόν της. Γνωστό σενάριο αυτό.
Καταλήγουμε πουθενά ή όλα αυτά είναι θεωρίες; Κοιτάξτε. Θεωρίες δεν είναι αλλά το ζήτημα είναι ο τρόπος εφαρμογής τους. Είναι θέμα δυνατοτήτων και εξουσίας να επιβληθούν. Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη από παρόμοιες καταστάσεις και κανόνας δεν υπάρχει.
Εν κατακλείδι προσωπικά εκτιμώ πως σε μία κατάσταση, όπως η συγκεκριμένη της πανδημίας, το φορτίο πρέπει να κατανεμηθεί σε όλους. Οι ζημιές προέρχονται από τη φύση ενώ η απληστία από τον άνθρωπο. Και ο θάνατος δεν επιλέγει σύμφωνα με τις καταθέσεις σου, τα δάνειά σου ή την περιουσιακή σου κατάσταση.
