Τεύκρος Σακελλαρόπουλος – Conceptual Cinematography

Ο Επιτήδειος Ουδέτερος και ο Αδέξιος Εταίρος

athenian_empire_450

Υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο , το οποίο ήταν μάλιστα και πολύ της… μόδας στους φοιτητικούς κύκλους εδώ και πολλά χρόνια με τίτλο: “The Evasive Neutral” (Ο Επιτήδειος Ουδέτερος) του Αμερικάνου δημοσιογράφου Weber G. Frank. Στο βιβλίο περιγράφεται πολύ γλαφυρά η πολιτική της Τουρκίας κατά τη διάρκεια του Β’ Π.Π. σε σχέση με την πολιτική των αντιμαχομένων πλευρών και το πώς η πρώτη κατάφερνε πάντα να επικρατεί και να αποφεύγει τα δύσκολα χωρίς να υφίσταται στην ουσία καμία απώλεια… και εις βάρος και των δύο αντιπάλων, με μεγάλα δικά της οφέλη.

Ο πατέρας μου, ο οποίος ήταν τουλάχιστον… “τέρας” ιστορικής μορφώσεως, θαύμαζε πάντοτε την εξαιρετική διπλωματία, την οποία ασκούσαν, οι όπως χαρακτηριστικά έλεγε “αμόρφωτοι” και “αχρείοι” Σουλτάνοι. Μάλιστα το τόνιζε ιδιαιτέρως αυτό, διότι ερχόταν σε αντιδιαστολή με την απογοητευτική έως καταστροφική Ελληνική διπλωματία… η οποία ωστόσο αποτελείτο από μορφωμένους και ικανότατους διπλωμάτες…

Ωστόσο η διπλωματία έχει ένα –μόνο- ξεκάθαρο χαρακτηριστικό:

Κρίνεται εκ του (επιτυχημένου) αποτελέσματος…

Η κοσμική Τουρκία προφανώς μπορεί να εξαφάνισε τους Σουλτάνους, αλλά μάλλον κληρονόμησε την διπλωματική τους δεινότητα… άλλωστε δεν εξηγείται πως αποφεύγει με χαρακτηριστικό τρόπο τις διεθνείς κακοτοπιές, μερικές μάλιστα πάρα πολύ σοβαρές και φυσικά δεν αναφέρομαι μόνο και στην μη συμμετοχή της στον καταστροφικό μεγάλο πόλεμο…

Όποιος παρακολουθεί με προσοχή τα διπλωματικά της βήματα θα διαπιστώσει με πόση μεθοδικότητα και συνέχεια κινείται και πόσο εύστοχος είναι ο χαρακτηρισμός περί “Σουλτάνου” του νυν κυβερνήτη της• εάν μάλιστα υιοθετήσουμε και τους βαρείς χαρακτηρισμούς του πατέρα μου, τότε αναγκαστικά θα πρέπει να αποδεχθούμε και τα περί διπλωματικής δεινότητας…

Πολύ σωστά λοιπόν η Τουρκία χαρακτηρίστηκε ως ο επιτήδειος ουδέτερος…

Στην άλλη πλευρά της θάλασσας του Αιγαίου κάποιος άλλος προσπαθεί να μιμηθεί τον επιτήδειο ουδέτερο…

Η διπλωματία βασίζεται σε δύο βασικές αρχές:

Πρώτη Αρχή: Στην βαθύτατη και ιστορική γνώση των συνθηκών του περιβάλλοντος και

Δεύτερη Αρχή: Στην άριστη γνώση της ψυχολογίας του ανθρώπου… (και του διπλωμάτη και του αντιπάλου)…

Ο συνδυασμός και των δύο και σε μεγάλες… δόσεις μόνο μπορεί να εξασφαλίσει –προσέξτε το αυτό- πιθανότητες επιτυχίας… Σε ένα τόσο ρευστό διεθνές περιβάλλον και με πάμπολλες τάσεις και επιδιώξεις είναι εντελώς αδύνατον να θεωρεί κάποιος εκ των προτέρων ότι θα γνωρίζει το αποτέλεσμα… Εάν συνέβαινε αυτό τότε δεν θα υπήρχε και ουσιαστικός λόγος ύπαρξης της ιδίας της διπλωματίας…

Γιατί τώρα τα γράφω αυτά;

Παρατηρώ (είναι αλήθεια χωρίς ιδιαίτερη έκπληξη) τη γραφική και αφελή Ελληνική διπλωματία όσον αφορά τις εξωτερικές σχέσεις αλλά και τις διαπραγματεύσεις για τα γεωπολιτικά, Ευρωπαϊκά και οικονομικά ζητήματα. Για τα τελευταία έχω αναφερθεί στο παρελθόν στο άρθρο “Περί Διαπραγματεύσεων”.

Στην Ελλάδα επικρατεί η μία γενική άποψη πλήρους απαξίωσης και οτιδήποτε Ελληνικό θεωρείται επιπέδου Σομαλίας (ελπίζω να μην την πάρω την δόλια την χώρα στο λαιμό μου• προς τα εκεί δεν έχω “κυκλοφορήσει” ακόμα)… Αλλά όταν αναφέρομαι στην (καλή) ποιότητα των Ελληνικών Πανεπιστημίων νοιώθω αρκετές φορές εκφράσεις “επικριτικής” συγκατάβασης!

Η τελική εικόνα, η οποία όμως ενυπάρχει στο μυαλό των περισσοτέρων είναι για μία χείριστη ενάσκηση δημόσιας ιατρικής στην Ελλάδα ενώ τα περί Πανεπιστημίων ως εξαιρετικά χαμηλού επιπέδου σπουδών… (για να αναφέρω δύο βασικούς δημόσιους τομείς). Εντελώς εσφαλμένα και τα δύο στον βαθμό τουλάχιστον “βαρύτητας” του… αδικήματος. Για την διπλωματία τι εικόνα υπάρχει και τι συμβαίνει πραγματικά;

Το δυσάρεστο είναι πως και για την διπλωματία ισχύει το ίδιο, το οποίο ισχύει και για την ιατρική και για την ποιότητα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων… Ισχυρές μονάδες αλλά ισχνό και μάλλον αναποτελεσματικό σύνολο. Για να μην είμαι όμως άδικος με την διπλωματία στην Ελλάδα θα σημειώσω πως κάποιος θα πρέπει να την κρίνει και με βάση τη ρήση του Cormac McCarthy, στο έργο No Country for Old Men: “You never know what worse luck your bad luck has saved you from.” – “Ποτέ δεν γνωρίζεις από τι χειρότερο σε έσωσε η κακή σου τύχη.” Και φυσικά δεν είναι δυνατόν να το γνωρίζουμε αυτό.

Στόχος μου ωστόσο δεν είναι προφανώς να κατακρίνω, αλλά να εστιάσω στα σημεία εκείνα, τα οποία θα μας οδηγήσουν όλους σε καλύτερα επίπεδα από κάθε άποψη… Αλλά επειδή το βασικό μας θέμα είναι η διπλωματία συνεχίζω…

Αααα! Ξέχασα να αναφέρω προηγουμένως στις βασικές αρχές της διπλωματίας και μία ακόμα… Η διπλωματία για να είναι αποτελεσματική και για να είναι ΚΑΙ διπλωματία είθισται να είναι… μυστική! Πόσο ανόητος είμαι!

Αυτό τυχαίνει να είναι και το σημαντικότερο –μακράν- χαρακτηριστικό της… Η παγκόσμια πρωτοτυπία αυτή τη στιγμή της Ελληνικής διπλωματίας είναι πως είναι… ανακοινώσιμη! Άρα μάλλον δεν θα την χαρακτήριζα διπλωματία…

Αλλά εάν υποθέσουμε ότι έχουμε μία φανερή κρυστάλλινη “διπλωματία” γνωστή εκ των προτέρων σε μερικές εκατοντάδες… εκατομμύρια ανθρώπων (και πολλοί εξ’ αυτών καθόλου φιλικά διακείμενοι) να δούμε οι άλλες δύο αρχές εάν πληρούνται…

Θα είμαι εντελώς ειλικρινής:

Ούτε κατά διάνοια….

Στην πρώτη περίπτωση είναι περισσότερο και από σαφής η απόλυτη άγνοια των διεθνών συνθηκών και νοοτροπίας… Μάλιστα η πρωτοτυπία έγκειται στο ότι η ιδεατή και θεωρητική Ελληνική πραγματικότητα εκλαμβάνεται ως παγκόσμια και οι τακτικές, οι οποίες είχαν ενδεχομένως επιτυχία εσωτερικά να πιστεύεται πως θα λειτουργήσουν το ίδια καλά και στο διεθνές περιβάλλον…

Στην δεύτερη ισχύουν ακριβώς τα ίδια όπως με την προηγούμενη αλλά το ζήτημα επιδεινώνεται, διότι το πολιτικά άκομψο, η υπεροψία και η έλλειψη κανόνων καλής συμπεριφοράς μεταφράζεται ως διπλωματία… Η προσωπική γοητεία είναι τεράστιο προσόν, με την προϋπόθεση πως ασκείται στην… αντίπαλη πλευρά!

Ο συνδυασμός και των τριών προηγουμένων μη διπλωματικών χαρακτηριστικών είναι… θανατηφόρος…

Ο καλύτερος ορισμός της διπλωματίας κατά την άποψη μου είναι ο ορισμός της… συγχρονικότητας:

“Η εμφάνιση δύο ή περισσοτέρων γεγονότων, τα οποία φαίνεται να είναι ουσιαστικά συνδεδεμένα, αλλά δεν σχετίζονται αιτιολογικά. Τα γεγονότα αποτελούν νοηματικές συμπτώσεις.”

Μόνο θα προσθέσω με την βοήθεια του ήρωα του γνωστού κόμικ John Constantine, ταξιδευτή στις λεωφόρους της συγχρονικότητας και την ενστικτώδη ικανότητα του να κινείται στον αφρό των κυμάτων της πραγματικότητας μετατρέποντας την ροή των γεγονότων σε επιλεγμένες “συμπτώσεις” προκειμένου να τα κατευθύνει προς όφελός του…

Η Σουηδία υπερασπιζόμενη (και δικαίως) τα ανθρώπινα δικαιώματα λόγω χείριστων διπλωματικών χειρισμών έλαβε πρόσφατα ένα πολύ σκληρό μάθημα από την Σαουδική Αραβία και όντως αυτό αληθεύει. Το μόνο σίγουρο είναι πως η δραστήρια υπουργός εξωτερικών της δεν μιμήθηκε τον προαναφερθέντα ήρωα του κόμικ και αντί να κινηθεί στον αφρό των κυμάτων βυθίστηκε (μαζί και η χώρα της) σε μία άγονη τρύπα παλινωδούσης αποτυχίας… (ανεξάρτητα από το δίκαιο ή τις καλές προθέσεις της)… Διπλωματία ίσον αποτελεσματικότητα.

Στην περίπτωση τώρα της ενόχλησης από διπλωματικής απόψεως των άλλων Ευρωπαίων σχετικά με τις εκδηλώσεις και την εμβληματική παρά τυπική “παρουσία” της Ελληνικής πλευράς στην Ρωσία για τα 70 χρόνια της νίκης της Ε.Σ.Σ.Δ. επί της Ναζιστικής Γερμανίας… ισχύουν ανάλογα. Γνωρίζετε το πόσο… “συμπαθώ” την Ναζιστική εκδοχή της Γερμανίας… Ωστόσο και ο τελευταίος… μαφιόζος γνωρίζει άριστα το ρητό: “Ξεγέλασε τον πλούσιο, αλλά ποτέ μην τον προσβάλεις”… Ποτέ δεν συγχέεις τα ιστορικά γεγονότα με την σημερινή πραγματικότητα… Εδώ παραβιάζεται μία άγραφη και πανίσχυρη διπλωματική αρχή… και βέβαια είναι οι συσχετισμοί, οι οποίοι καθορίζουν το βροντώδες των βρυχηθμών και το τι θα επακολουθήσει εάν αυτοί δεν φοβίσουν τον αντίπαλο.

Είναι ωστόσο προφανές πως η μη εφαρμογή της διπλωματίας αυτή τη στιγμή θεωρείται… διπλωματία, ενώ στην πραγματικότητα είναι κάτι διαφορετικό. Δεν έχει σημασία εάν αυτό είναι επιθυμητό, σωστό ή όχι αλλά έχει σημασία να είναι σαφές τι είναι και τι ΔΕΝ είναι…

Ανεξαρτήτως της ονομασίας και το τι μπορεί να πιστεύει κάποιος για το τι κάνει, στην άλλη πλευρά του Αιγαίου εξακολουθεί να υπάρχει κάποιος, ο οποίος συνεχίζει να εφαρμόζει την πραγματική διπλωματία και επί πλέον να είναι ένας επικίνδυνα επιτήδειος ουδέτερος…

…και υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ ενός επιτήδειου ουδέτερου και ενός αδέξιου εταίρου…

Στον χάρτη η Αθηναϊκή Ηγεμονία κατά την μέγιστη ακμή της… (450)
The Athenian Empire at its height (about 450)
From The Historical Atlas by William R. Shepherd, 1911.
“Courtesy of the University of Texas Libraries,
The University of Texas at Austin.”

Αρχική Δημοσίευση: 14 Απρ. 2015

Ίσως ενδιαφέρει και άλλους... (κοινοποιείστε)