Μέσα στην φοβερή τραγικότητα των ημερών δεν μπορώ να μην φέρω στο μυαλό μου ένα θέμα, το οποίο μελετώντας την ανθρώπινη ιστορία με έχει προβληματίσει πάρα πολύ και έχω ασχοληθεί (και ασχολούμαι) επισταμένως.
Οποτεδήποτε καταλήγουμε σε μία τραγωδία έχει προηγηθεί μία σειρά γεγονότων, τα οποία με αδιανόητη ακρίβεια συγκλίνουν προς το τελικό γεγονός. Αυτή την αλληλουχία των γεγονότων την έχω ονομάσει “γεγονοτο-σειρά” από το αντίστοιχο της “χρονο-σειράς”.
Κοντεύει να σπάσει το μυαλό μου κάθε φορά, όταν σκέφτομαι πως “πιθανόν” όλοι όσοι εμπλέκονται και ακόμα χειρότερα όσοι έχασαν τη ζωή τους ήταν σα να εγκλωβίστηκαν σε κάποιο λούκι, το οποίο τους παρέσυρε στο τελικό γεγονός. Και ποιο είναι αυτό το κοινό και αδιανόητο χαρακτηριστικό, το οποίο θα περιγράψω παρακάτω και το οποίο πάντα έχω παρατηρήσει ότι συμβαίνει;
Πως ενώ την αρχή η έξοδος από το λούκι αυτό να είναι εύκολη, στην πορεία καθίσταται συνεχώς δυσκολότερη έως ότου δεν υπάρχει επιστροφή. Και ποιο είναι το τραγικότερο; Πώς η σειρά των γεγονότων είναι αυτής της υφής, ώστε πολλά από αυτά να μπορούσαν με μία ελάχιστη απόφαση-τροποποίηση να αλλάξουν τη ροή.
Σκεφτείτε τον εαυτόν σας μέσα σε ένα αυλάκι με νερό, το οποίο κυλάει προς “κάπου”. Περπατάτε και δεν σκέφτεστε να βγείτε, ενώ θα μπορούσατε να πάρετε το διπλανό μονοπάτι. Κι όμως ακολουθείτε το αυλάκι ανέμελοι, αλλά σιγά-σιγά αυτό τείνει να γίνεται απότομο, να αποκτά κλίση, το νερό να ρέει σαφώς ταχύτερα κι εσείς να βυθίζεστε κάθε λίγο και περισσότερο. Κι όμως –και πάλι- δεν αποφασίζετε να βγείτε έξω με ένα απλό πηδηματάκι. Για κάποιον λόγο επιμένετε να συνεχίζετε… και δεν υπάρχει ουδέν μεπτόν περί αυτού.
Και ξαφνικά το αυλάκι ή λούκι να αποκτά απότομη κλίση, το νερό να αποκτά βάθος και να ρέει με πολύ μεγάλη ταχύτητα, να σας παρασύρει και πλέον να μην έχετε δυνατότητα εύκολης εξόδου. Υπάρχει όμως ακόμα λίγος χρόνος. Και ξαφνικά ο καταρράκτης εμπρός σας, ενώ φευγαλέα αντιλαμβάνεστε και πολλά άλλα αυλάκια με άλλους ανθρώπους να καταλήγουν εκεί. Και το… τέλος.
Στην καθημερινότητά μας αυτές οι παράλογες-παράξενες γεγονοτο-σειρές εμφανίζονται με απλούστερο τρόπο. Ξυπνάτε το πρωί και η πρώτη σας καθημερινή κίνηση είναι να φτιάξετε τον καφέ σας. Βγάζετε το γάλα από το ψυγείο και πιάνετε το φλυτζάνι σας. Μία απλή απροσεξία και το φλυτζάνι σας, σας γλιστράει από τα χέρια και πέφτει στα πλακάκια και σπάει. Σκύβετε να το πιάσετε και με τον αγκώνα σας ακουμπάτε το κουτί με το γάλα, το οποίο και αυτό πηγαίνει να πέσει στο πάτωμα. Εκνευρισμένοι προσπαθείτε να το πιάσετε αλλά δεν τα καταφέρνετε και γεμίζει ο τόπος χυμένο γάλα. Πηγαίνετε να το σκουπίσετε αλλά σας κόβουν τα γυαλιά του φλυτζανιού και ματώνει το χέρι σας… Τέλος.
Μέχρι να βγει το αίμα κάθε προηγούμενη κίνηση θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Πώς; Μα με το να σταματήσετε τη γεγονοτο-σειρά. Σας έπεσε το φλυτζάνι και έσπασε; Ωραία! Το αφήνουμε εκεί και φεύγουμε για δύο λεπτά και επιστρέφουμε. Τώρα δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα από τα προηγούμενα. Και ακόμα και με το χυμένο γάλα το ίδιο και ούτω καθ΄ εξής. Πολύ απλό παράδειγμα, αλλά το σκεπτικό της γεγονοτο-σειράς θέλω να αντιληφθείτε.
Τα χαρακτηριστικότερα γεγονότα, τα οποία έχω επιλέξει και μελετήσει αφ΄ ενός για τις συνέπειες τους αλλά και αφ΄ ετέρου για την ιδιαίτερη και άκρως αναγνωρίσιμη γεγονοτο-σειρά τους είναι δύο:
- Τη δολοφονία του Αρχιδουκός Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας και της συζύγου του Σοφίας στο Σαράγιεβο στις 28 Ιουνίου 1914, η οποία πυροδότησε τη σύγκρουση μεταξύ των τότε μεγάλων Ευρωπαϊκών δυνάμεων και οδήγησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, (αυτό σε παγκόσμια κλίμακα)
και - Την καταστροφική σύγκρουση των δύο Boeing 747 (Jumbo) στον αεροδιάδρομο του αεροδρομίου της Τενερίφης στις 27 Μαρτίου 1977, (αυτή σε εντοπισμένη κλίμακα).
Μελετώντας και τις δύο αυτές κλασσικές περιπτώσεις μένει κανείς άναυδος, από το πόσο αμείλικτα λειτούργησαν οι γεγονοτο-σειρές τους προκειμένου να εκπληρωθεί το γεγονός. Και το τρομερό της υπόθεσης είναι πως μία ελάχιστη τροποποίηση (και εύκολα υλοποιήσιμη) θα ήταν απολύτως αρκετή να αποτρέψει τη συνέχεια.
Σας έχω περάσει σε άλλα μονοπάτια τώρα και θίγω θέματα μεταφυσικής, αλλά είμαι σίγουρος πως εάν ήταν δυνατόν να παρακολουθούσα από ψηλά τις κινήσεις των θυμάτων -και όχι μόνον- κάθε τραγωδίας, κάποια ανάλογη ιστορία θα εκτυλισσόταν. Μία ασήμαντη λεπτομέρεια, η οποία διέλαθε, μία απόφαση της στιγμής έστω κάτι, το οποίο κάλλιστα θα μπορούσε να ματαιώσει το τελικό γεγονός. Αλλά για κάποιον λόγο ΔΕΝ έγινε.
Ήταν προδιαγεγραμμένο και αναπόφευκτο (από μεταφυσικής απόψεως πάντοτε) ή μήπως δεν ήταν; Προφανώς όμως ισχύει και αντίστροφα. Πόσα “θαύματα” δεν αντιλαμβανόμαστε και πόσα γεγονότα δεν ματαιώνουμε από μία απλή μας κίνηση; Αλλά ποτέ δεν το μαθαίνουμε. Ο συγγραφέας Κόρμακ ΜακΚάρθυ είχε γράψει πως “ποτέ δεν γνωρίζουμε από τι χειρότερο μας προφύλαξε η… κακή μας τύχη” και θα μπορούσαμε να το επεκτείνουμε ή συμπληρώσουμε πως ποτέ δεν γνωρίζουμε και από τι καλύτερο μας εμπόδισε η καλή μας τύχη.
Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι δυνατόν να απαντηθούν και ανήκουν σε σφαίρες πέραν της ανθρώπινης διανοίας. Τίποτα δεν μας εμποδίζει όμως να συλλογιζόμαστε.
