Αναφερόμενος σε κάποια πρόσωπα και γεγονότα του παρελθόντος που εστιάζουν σε πράξεις με έντονα οικονομικό και κοινωνικό περιεχόμενο και αναλογιζόμενος το κατά πόσον θα μπορούσαν να αξιολογηθούν σύμφωνα με τις σύγχρονες οικονομικές θεωρήσεις αλλά και με βάση την αποκτηθείσα παγκόσμια εμπειρία θα ήθελα να παρουσιάσω (εκ των υστέρων), έναν υποψήφιο, ο οποίος σίγουρα θα είχε εξαιρετικά μεγάλες πιθανότητες να λάβει το Νόμπελ Οικονομίας στη Φαραωνική Αίγυπτο. Θα ασκήσω ταυτόχρονα όμως και σκληρή (ελπίζω και αντικειμενική) κριτική στο πρόσωπό του.
Κυρίες και Κύριοι: ο ΙΩΣΗΦ!
Ο Ιωσήφ απέδειξε στην πράξη πάρα πολλές από τις θεωρίες που σήμερα μεσούσης της χρηματοπιστωτικής κρίσης αναπτύσσονται. Όλες διατείνονται πως είναι εύστοχες και προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο όμως ας αναλύσουμε και ας προσπαθήσουμε 4,000 χρόνια αργότερα να αντλήσουμε διδάγματα από τον μεγάλο αυτό οικονομολόγο. Θα ήθελα όμως να δούμε ένα- ένα τα σημεία, γιατί πολλές φορές υπάρχει η τάση να αγνοούμε κρίσιμες λεπτομέρειες ή να εξάγουμε τα συμπεράσματα μας μόνο για μικρό χρονικό ορίζοντα.
Κατ΄ αρχήν τι ήταν ο Ιωσήφ; Οραματιστής οικονομολόγος ή ικανότητος εκτελεστής οικονομικής πολιτικής;
Ο Ιωσήφ απέκτησε φήμη ως ερμηνευτής ονείρων. (Θα μπορούσε να προταθεί και για το Νόμπελ Ιατρικής· παρεμπιπτόντως ένας άλλος συμπατριώτης του ο Sigmund Freud δεν έλαβε ποτέ αυτή την τιμή αν και είχε εξίσου την ίδια ικανότητα με τον Ιωσήφ στην ερμηνεία των ονείρων). Ο Ιωσήφ εξηγούσε τα όνειρα ΑΛΛΩΝ και ΟΧΙ τα δικά του. Συνεπώς δεν ήταν οραματιστής ο ίδιος.
Πραγματιστής ναι, οραματιστής όχι. Η ομορφιά του ήταν αυτή που τον έριξε στην φυλακή, (εντελώς πραγματική), η ερμηνεία των ονείρων τον έβγαλε από αυτήν και όχι μόνο (εντελώς μεταφυσική). Προφανώς ο μεγάλος οραματιστής ήταν ο Φαραώ. Αυτός είδε τα όνειρα. Ήταν μάλιστα τόσο οξυδερκής, ώστε ΑΝΤΕΛΗΦΘΗ πως δεν ήταν απλά όνειρα μιας απλής νύκτας. Ήταν όνειρα μεγάλης σπουδαιότητας με αντίκτυπο στο λαό του. Αναμφίβολα ένας εξαίρετος και ικανότατος πολιτικός. Ήταν ακόμα πιο εξαίρετος από το γεγονός πως δέχτηκε να ακούσει τη γνώμη ενός φυλακισμένου κατηγορούμενου μάλιστα με βαρύτατη κατηγορία σεξουαλικής παρενόχλησης της γυναίκας αρχι-Αξιωματούχου του (ο οποίος όμως αναφέρεται και ως …ευνούχος!) και επιπλέον και αλλόφυλο. Τούτο διότι άκουσε τον οινοχόο του.
Προσέξτε και αυτή τη λεπτομέρεια.
Γνωρίζετε πολλούς πολιτικούς που δέχονται να ακούσουν τη γνώμη κατώτερου προσωπικού τους (του battler του δηλ.), ούτε καν συμβούλου του επί οικονομικών θεμάτων. Κι όμως αυτός ο Φαραώ τα έπραξε όλα αυτά. Όπως μάλιστα απεδείχθη ήταν εξαιρετικά εύστοχος.
Ο Ιωσήφ εκμεταλλευόμενος πλήρως τη φήμη του (υπαρκτή ή τυχηματική) αλλά και τις αναμφισβήτητες ικανότητές του διείδε αμέσως την ευκαιρία που του παρουσιάστηκε. Αν μη τι άλλο ως ικανότητος οικονομολόγος που ήταν και τα όνειρα να μην γνώριζε να ερμηνεύσει σίγουρα γνώριζε ή αντιλήφθη τους περιοδικούς κύκλους της οικονομίας. Δεν έχει σημασία αν ήταν ικανός σε αυτό το μεταφυσικό κομμάτι των ονείρων. Στο οικονομικό ήταν σίγουρα τίποτα λιγότερο από λαμπρός. Δεν γνωρίζουμε αν ήταν ακριβώς επτά τα έτη της ευδαιμονίας και επτά τα έτη της δυσπραγίας, δεν νομίζω ότι μετρούσαν με τέτοια επιμέλεια τα χρόνια (τη στάθμη του Νείλου μετρούσαν και την ποσότητα της σοδειάς). Η ικανότητα λοιπόν του Ιωσήφ και οι εξαιρετικές του οικονομικές γνώσεις τον ανέβασαν στα μέγιστα των αξιωμάτων. Προσέξτε και μία άλλη λεπτομέρεια. Ο Φαραώ εν μέσω ευδαιμονίας δέχτηκε την εξήγηση των ονείρων του από τον Ιωσήφ και δεν θεώρησε ανοησίες ενός τυχοδιώκτη τις εξηγήσεις του. Επιπροσθέτως τον αντάμειψε παντρεύοντάς τον με την κόρη του αρχιερέα της Ηλιούπολης. (Δεν έχω κατανοήσει αν επρόκειτο για την κόρη της γυναίκας που ήταν η αιτία να ριφθεί στην φυλακή ή απλή συνωνυμία). Σίγουρο είναι πως είχε και πολύ μεγάλες διαπραγματευτικές ικανότητες αφού κατάφερε να επιβιώσει από το φθόνο των αδελφών του και να μην θανατωθεί από τους Ισμαηλίτες που τον αγόρασαν και τον μετα-πώλησαν. Άλλο ένα σημείο προς διερεύνηση αφορά το γιατί και πως τον αγόρασε ο Πετεφρής και όχι κάποιος άλλος όχι τόσο επιφανής Αιγύπτιος. Είναι βέβαιο ότι ο Πετεφρής δεν τον επέλεξε μόνο για την ομορφιά και την κορμοστασιά του, αλλά διότι διείδε και αυτός τις ικανότητες αυτού του λαμπρού νέου (αν και σκλάβου). Τα σημειώνω όλα αυτά διότι στην εποχή μας πολύ δύσκολα ο αντιπρόεδρος οποιασδήποτε κυβέρνησης θα προσελάμβανε για σύμβουλό του κάποιον που ΔΕΝ θα είχε αποφοιτήσει από τοYale και δεν θα είχε διδακτορικό στα οικονομικά από το Stanford . Πόσον μάλλον ποτέ έναν ωραίο μετανάστη από γειτονική φτωχή περιοχή. Αν μη τι άλλο οι Αιγύπτιοι ήταν των ίσων ευκαιριών για όλους και εκπληκτικά διορατικοί πολιτικοί.
Μετά από όλα αυτά ο Ιωσήφ, ως υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης ή Εθνικής Οικονομίας (δεν το γνωρίζουμε αυτό, αλλά μάλλον το δεύτερο) επέβαλλε βαρύτατο φόρο σε όσους ΚΕΡΔΙΖΑΝ. Ήταν της οικονομικής σχολής που πρέσβευε υψηλή φορολογία στα κέρδη. Καθόλου καπιταλιστικό δεν ακούγεται αυτό. Μάλλον έντονα σοσιαλιστικό. Ωστόσο όμως άκρως αποτελεσματικό. Βέβαια για να εξασφαλιστούν αυτά τα επτά χρόνια ευδαιμονίας ο Ιωσήφ και ως Υπουργός Υποδομών και Δημοσίων Έργων κατασκεύασε αρδευτικά κανάλια και αποθήκες για τα πλεονάζοντα σιτηρά. Ως Υπουργός Έρευνας και Τεχνολογίας πρέπει να ώθησε την έρευνα στο ΠΩΣ θα διατηρηθούν τα τρόφιμα τόσα χρόνια σε αποθήκευση. Είναι προφανές πως όλα αυτά τα μέτρα θα είχαν αντίκτυπο στην ανεργία της εποχής αλλά και στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των Αιγυπτίων. Η τεράστια συνεισφορά και το δίδαγμα άξιο για το Nobel Οικονομίας αφορά κατά τη γνώμη μου την εφαρμογή της αντίστροφης πολιτικής του New Deal του Roosevelt. Διότι ενώ ο Roosevelt εφήρμοσε τα μέτρα aposteriori (εκ των υστέρων) και αφού είχε προηγηθεί το κραχ του 1929, ο Ιωσήφ προέβλεψε το κραχ και εφήρμοσε το NewDeal a priori (εκ των προτέρων). Η πρόβλεψη (ή ανακάλυψη) των επιχειρηματικών κύκλων (business cycles) και της εφαρμογής της πολιτικής New Deal a priori εξασφαλίζουν κατά τη γνώμη μου στον Ιωσήφ το διηνεκές βραβείο Nobel Οικονομίας. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής μας η εξαιρετική εμφάνιση του Ιωσήφ. Διότι είναι πολύ πιο εύκολο να εισπράξεις φόρους από έναν όμορφο άνθρωπο παρά από έναν στεγνό και επίπεδο γραφειοκράτη. Πάλι ο Φαραώ χιλιάδες έτη μπροστά…
Ας δούμε όμως τώρα και την αντιμετώπιση της κρίσης. Ο Ιωσήφ εν προκειμένω δεν εφάρμοσε σε αντίθεση με τον Φαραώ καθόλου κοινωνική πολιτική υπέρ των λαϊκών στρωμάτων. Αντιθέτως αφού επέβαλλε σκληρή φορολογία στα επτά πρώτα χρόνια της αφθονίας κερδοσκόπησε στυγνά τα επόμενα επτά χρόνια της δυστυχίας. Διότι κοινωνική πολιτική δεν είναι αυτό που έχεις πληρώσει να το εξαγοράσεις πανάκριβα. Όπως περιγράφεται στη Βίβλο οι πεινώντες (πρώην βαρύτατα φορολογούμενοι) προκειμένου να εξασφαλίσουν τροφή αναγκάστηκαν να πωλούν τις περιουσίες τους στο κράτος με αποτέλεσμα ο Φαραώ να γίνει κάτοχος όλης της Γης. Λεπτομέρεια: Αυτό δεν εφαρμόστηκε στους Ιερείς. Δεν μπορούμε παρά να υποκλιθούμε στην πανουργία του Ιωσήφ, ο οποίος φυσικά δεν είχε καμία διάθεση να «παίξει πάλι το κεφάλι του» αντιμετωπίζοντας τα ισχυρότατα οικονομικά συμφέροντα του Ιερατείου. Ο Ιωσήφ λοιπόν επιπλέον της σκληρής του πολιτικής δεν είχε το σθένος να αντιμετωπίσει το πανίσχυρο Ιερατείο, το οποίο δεν διήλθε καμία περίοδο κρίσης. Ο μεγάλος κερδισμένος βέβαια ήταν ο Φαραώ, ο οποίος αν και αρχικά σκέφτηκε πώς να γλυτώσει το λαό του από τον λοιμό, στην πορεία μάλλον ενέδωσε στην οικονομική πολιτική του υπουργού του προκειμένου να αποκτήσει αμύθητα πλούτη. Αν μάλιστα υποθέσουμε ότι Φαραώ ίσον Κράτος, τότε διαπιστώνουμε μία πολιτική κρατικοποίησης της Γής (του μέγιστου οικονομικού αγαθού τότε και δη στην περιοχή του Νείλου)! Θα τολμήσω να ισχυριστώ πως ο Ιωσήφ εφάρμοσε 4,000 χρόνια πριν αυτό που απέτυχαν να εφαρμόσουν το 1917 οι σκληροπυρηνικοί μπολσεβίκοι. Ήταν ο πρώτος κομμουνιστής του υπαρκτού σοσιαλισμού με την υπερ φορολόγηση των κερδών και κατόπιν την επιστροφή τους εν είδει παροχών με δυσβάσταχτους όρους.
Θα πάμε και λίγο πιο μακριά, διότι ο Ιωσήφ δεν περιορίστηκε στο να εφαρμόσει την δική του οικονομική πολιτική μόνο, αλλά εφήρμοσε και τη δική του εξωτερική και μεταναστευτική πολιτική με ολέθριες συνέπειες που φτάνουν ως τις ημέρες μας. Την ίδια στυγνή πολιτική εφάρμοσε και για τους γείτονες της Αιγύπτου, οι οποίοι πεινώντες (αφού δεν είχαν τέτοιας κλάσης υπερ Υπουργό) μετέβησαν στην Αίγυπτο να προμηθευθούν τροφή. Μήπως σας θυμίζει τίποτα η πολιτική αυτή; Τότε δεν υπήρχαν ακριβώς πολυεθνικές, αλλά παρατηρούμε μία εξωτερική πολιτική βασισμένη σε οικονομικά και ΟΧΙ πολεμικά μέσα, (ότι γίνεται σήμερα με τις εξαγορές και διεισδύσεις σε άλλες αγορές).
Ωστόσο το ολέθριο σφάλμα του ήταν ότι επέδειξε φαύλη μεταναστευτική ευνοιοκρατία, χωρίς την εντελώς ελάχιστη διορατικότητα. Έδωσε άδεια παραμονής και μόνιμης εγκατάστασης στη φυλή του μη διαβλέποντας το ότι με την στυγερή οικονομική πολιτική του για την αντιμετώπιση της κρίσης, την υπερ φορολόγηση, τη στυγνή κερδοσκοπία και την κρατικοποίηση (ή μάλλον φαραω-ποίηση) της αγροτικής Γής και μη θίγοντας τα συμφέροντα του Ιερατείου, στην ουσία υποθήκευε εσαεί το μέλλον των συμπατριωτών του. Αντί να ενισχύσει τις γείτονες οικονομίες και να αναπτύξει εμπορικές σχέσεις (ειδικά τότε που βρισκόταν σε θέση ισχύος, μαζί και τη φυλή του), επέλεξε να εκμεταλλευθεί την προσωρινή αδυναμία τους για να επιτύχει εντελώς βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη. Διότι είναι πασιφανές πως οι συνέπειες της οικονομικής, εξωτερικής και μεταναστευτικής πολιτικής του στοχοποίησαν τη φυλή του δια παντός στα μάτια των Αιγυπτίων που όταν άλλαξαν οι συνθήκες και τα πρόσωπα υπέβαλλαν στου λιναριού τα πάθη στους απογόνους των πρώτων μεταναστών, ενώ ταυτόχρονα εξέθεσαν και την Αίγυπτο στους γείτονές της (όπως απεδείχθη στη συνέχεια).
Επί πλέον οι συνέπειες της ολέθριας πολιτικής του Ιωσήφ ήταν να μεταναστεύσει η φυλή του από τα πατρογονικά της εδάφη (η εξήγηση που παρέχει ότι επρόκειτο για τη σωτηρία τους μάλλον δεν ευσταθεί διότι και ο Ιωσήφ εκεί θέλησε να ταφεί), και να χρειαστούν τόσοι κόποι για να επιστρέψουν εκεί και όχι μόνο αυτό, αλλά και μια διαμάχη μίσους και αίματος αιώνων να διαιωνίζεται έως τις ημέρες μας. Η Ιστορία δυστυχώς δικαίωσε πλήρως τους επικριτές του Ιωσήφ (που προφανώς υπήρχαν αλλά δεν γνωρίζουμε τίποτα για αυτούς).
Λίγα ενδιαφέροντα σημεία ακόμα:
Ο Ιωσήφ, όπως προείπα ζήτησε (ορκίζοντας μάλιστα τους αδελφούς του) να τον θάψουν στην πατρίδα του. Αφού λοιπόν εξανάγκασε τη φυλή του να μεταναστεύσει στην Αίγυπτο ζήτησε για τον ίδιο την ταφή στα πατρογονικά του εδάφη. Επιπλέον διακρίνουμε και μία αχαριστία, διότι αν και έλαβε τόσες τιμές και εξουσίες στην Αίγυπτο όσο κανείς άλλος μάλλον δεν θεώρησε τον εαυτό του ποτέ μέλος της Αιγυπτιακής κοινωνίας.
Δέχομαι πως τα σκληρά αντίποινα που υπέβαλε στα αδέλφια του ήταν δικαιολογημένα λόγω της πρότερης χείριστης συμπεριφοράς τους. (Ίσως και κάποιο δίκαιο να είχαν αν κρίνουμε από τα όσα έγιναν). Ωστόσο δεν μπορώ να δεχθώ το ότι τα υπέβαλλε και στον υπέργηρο πατέρα του. Επιπλέον ζήτησε από τον πατέρα του σε βαθειά γεράματα να μεταναστεύσει στην Αίγυπτο. Ο Ιακώβ εξ άλλου δεν ήταν ο οποιοσδήποτε τυχαίος. Εξ΄ αιτίας των κακουχιών και του γήρατος τελικά πέθανε στην Αίγυπτο και όχι στον τόπο που έζησε.
Εκτός των άλλων επέβαλλε στον πατέρα του Ιακώβ να επισκεφθεί τον Φαραώ (ως εδώ καλώς) και να τον ευλογήσει κάτι νομίζω υποτιμητικό και μάλλον άστοχο (ποιο ήταν το νόημα αυτής της ευλογίας πέραν της βαθύτατης υποχρέωσης που ένιωθε ο Ιακώβ προς τον Φαραώ λόγω των ευεργεσιών του προς τον υιό του, που θα μπορούσε εξ΄ άλλου να το εκφράσει μόνον διά του λόγου).
Τέλος η φράση που ξεστόμισε ο Ιωσήφ στα αδέλφια του:
«Πράγματι πρόθεσή σας ήταν να μου κάνετε κακό, ο Θεός όμως το σχεδίασε για καλό…»
– Ιωσήφ προς τα αδέλφια του-ΓΕΝΕΣΙΣ 50:20 (βλ. σημ.)
κάλλιστα θα μπορούσε να γραφεί με χρυσά γράμματα στις διάσημες φράσεις του Χολιγουντιανού κινηματογράφου.
Το σημείο για το οποίο ΔΕΝ θα έπρεπε να λάβει το Nobel Οικονομίας ο Ιωσήφ είναι τα Διεθνή Οικονομικά. Αντί να διεισδύσει με την αφθονία του σιταριού του στις οικονομίες των γειτόνων του ασκώντας σώφρονα και συνετή εξωτερική πολιτική και θεμελιώνοντας την κυριαρχία της Αιγύπτου στα εδάφη αυτά επέλεξε μία εσωστρεφή εξωτερική οικονομική πολιτική στυγνής εκμετάλλευσης με άστοχους μεταναστευτικούς χειρισμούς με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα (και για την Αίγυπτο ακόμα βλ. Υκσώς).
Η απόφαση της κριτικής επιτροπής Κυρίες και Κύριοι: ΔΙΚΗ ΣΑΣ.
Α και κάτι άλλο ακόμα: το όνομα του Ιωσήφ το γνωρίζουμε όλοι, κανείς όμως του ευεργέτη του Φαραώ.
Σημ. Απόσπασμα σε ελεύθερη απόδοση.
Αρχική Δημοσίευση: 1 Νοε. 2009
