Στη βιβλιοθήκη μου υπάρχουν δύο θαυμάσια βιβλία, τα οποία (κακώς) χαρακτηρίζω θλιβερά. Διότι προφανώς δεν υπάρχουν θλιβερά βιβλία, αλλά βιβλία, τα οποία περιγράφουν γεγονότα, τα οποία προκαλούν θλίψη. Και αυτά τα δύο μου προκαλούν πολύ μεγάλη.
Το πρώτο είναι “Το Όραμα της Ιωνίας” (Έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης), γραμμένο από έναν εξαίρετο συγγραφέα και διπλωμάτη τον Sir Michael Llewellyn-Smith, ο οποίος χρημάτισε και πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στη χώρα μας μεταξύ των ετών 1996 και 1999. Είχα μάλιστα την ευκαιρία σε αυτές τις περίεργες συμπτώσεις της ζωής να τον συναντήσω κάπου. Το βιβλίο του είναι μία εξαιρετική περιγραφή της ιστορίας της Ελλάδας στη Μικρά Ασία μεταξύ των ετών 1919 και 1922. Και επειδή είναι γραμμένο από έναν πραγματικό διπλωμάτη και μάλιστα Άγγλο αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα.
Έχω, είναι αλήθεια, διαβάσει πολλά και πολύ αξιόλογα βιβλία με περιγραφές εκείνης της περιόδου. Είναι μία περίοδος, η οποία με ενδιαφέρει, διότι η συνοικία στην οποία μεγάλωσα χτίστηκε μετά τη μικρασιατική καταστροφή (τα λεγόμενα Προσφυγικά της Πάτρας), ενώ οι περισσότεροι συμμαθητές μου στο Δημοτικό σχολείο ήταν άμεσοι απόγονοι προσφύγων. Σκεφτείτε τις δεκαετίες τέλη του 60 και ολόκληρη του 70 ζούσαν πολλές γιαγιάδες και παππούδες κατ΄ ευθείαν προερχόμενοι από τα παράλια της Ιωνίας.
Αυτή περίοδος (θα το γράψω ωμά) “μου κάθεται πολύ άσχημα στο στομάχι”.
Το δεύτερο είναι ακόμα χειρότερο. Είναι ένα βιβλίο με τίτλο “Γεωγραφία της Μικράς Ασίας” υπό Παντ. Μ. Κοντογιάννη, χρονολογίας εκδόσεως… 1921 (Τύποις Π. Α. Πετράκου)! Λίγο πριν τη καταστροφή έπρεπε να μάθουν όλοι (από τα παιδιά των σχολείων έως και τους ενήλικες) τη φυσική σύσταση, την πολιτική γεωγραφία και τον φυσικό πλούτο των νεο-αποκτηθέντων (από τη Νέα Ελλάδα) εδαφών. Δυστυχώς δεν… πρόκαμε, όπως θα λέγαμε.
Αλλά γιατί τα γράφω αυτά;
Διότι η εξωτερική πολιτική είναι μία εξόχως απαιτητική και δύσκολη υπόθεση. Πολλά γεγονότα είναι απρόβλεπτα, άλλα είναι προϊόντα απίθανων και ατυχών συγκυριών, άλλα αποτελούν τερτίπια της ιστορίας και γενικώς κανένας κανόνας δεν μπορεί να εφαρμοσθεί. Ούτε υπάρχει και κάποια σίγουρη μέθοδος.
Λάθη όμως ή αστοχίες έχουν τεράστιες επιπτώσεις σε πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Και τα λάθη δεν είναι μόνο ενός. Είναι και λάθη ολόκληρων κοινωνιών και προγενεστέρων αποφάσεων τους.
Η Ελλάδα έχει μεγάλο ιστορικό κακών γεγονότων σε σχέση με την Τουρκία τα τελευταία εκατό χρόνια. Μετά το διπλασιασμό της έκτασης της Ελλάδας από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τη Συνθήκη των Σεβρών τίποτα καλό δεν έχει προκύψει.
Δεν πρέπει να γραφτούν άλλα ανάλογα (θλιβερά) βιβλία…
