Έχετε συνειδητοποιήσει ποτέ ποια είναι η πρώτη ενστικτώδης κίνησή σας μόλις εισέρχεστε σε έναν Βυζαντινό ναό; Να κάνετε το σταυρό σας, να ανάψετε ένα κερί και να προσκυνήστε θα μου αποκριθείτε. Δεν εννοώ όμως αυτό.
Η πρώτη κίνηση όσον αφορά τον χώρο και όχι την λατρευτική διαδικασία είναι να σηκώσετε ψηλά το κεφάλι και να περιεργαστείτε τον τρούλο. Αυτό είναι δεδομένο. Ισχύει πάντα. Δεν κάνετε όμως το ίδιο όταν εισέρχεστε σε έναν Γοτθικού ρυθμού ναό ή σε ένα τζαμί. Περισσότερο θα στραφείτε στα βιτρώ στην πρώτη περίπτωση και στις κιονοστοιχίες στην δεύτερη.
Η λογική του τρούλου είναι πως δεν είναι ορατός στο εσωτερικό του, όπως αντίθετα μία επίπεδη στέγη, από κάθε σημείο του χώρου. Θα πρέπει να πλησιάσετε προς το κέντρο και να σηκώσετε ψηλά το κεφάλι (προσοχή, αυτό ποτέ μην το ξεχνάτε) για να δείτε τις τοιχογραφίες και το πώς είναι κατασκευασμένος! Ο τρούλος έλκει το βλέμμα προς τον Ουρανό (και συλλέγει το φως με έναν απόκοσμο τρόπο).
Μπορεί το κτίσμα να είναι (και συνήθως είναι) πολύ απλό. Η Βυζαντινή αρχιτεκτονική διακρίνεται κατά τη γνώμη για την κορυφαία διακόσμηση του εσωτερικού· εδώ να αντιπαραθέσετε τους Καθεδρικούς ναούς Γοτθικού ρυθμού, οι οποίοι είναι εξαιρετικά περίτεχνοι εξωτερικά, όπως ίσως και η στάση ζωής πολλών Ευρωπαίων με άψογη εμφάνιση, αλλά όχι με το ανάλογο εσωτερικό.
Ο Βυζαντινός ναός όμως εκφράζει ακριβώς αυτό, το οποίο η Χριστιανική θρησκεία διδάσκει. Εστιάζει στην εσωτερικότητα. Είχα την τύχη να επισκεφθώ κάθε είδους σχεδόν λατρευτικό χώρο και από κάθε θρησκεία. Και πάντοτε έμενα έκπληκτος με το πόσο “εκφραστική” ήταν η αρχιτεκτονική του χώρου σε σχέση με την πίστη και τα νοήματα της κάθε θρησκείας.
Οι Βυζαντινοί ναοί είναι όμορφοι ναοί. Ευρίσκονται σε σημεία, όπου κυριαρχεί περισσότερο η γαλήνη παρά κάτι άλλο. Και σίγουρα με τον τρόπο τους αναδύονται από την Γη.
Προχθές φεύγοντας από την κωμόπολη του Μελιγαλά (θα πούμε πολλά σχετικά) στην έξοδο συνάντησα αυτόν τον λιτό ναό. Είναι των Αγίων Ταξιαρχών και χρονολογείται από τον 13ο αιώνα. Όπως μπορείτε να διακρίνετε έχει επεκταθεί με προσθήκες, ορατές από την διαφορετική υφή της τοιχοποιίας. Ο τρόπος δόμησης με πέτρα της περιοχής δεν είναι καλός. Ούτε η ποιότητα της πέτρας είναι καλή αλλά ούτε και το χτίσιμό της. Αυτό δυστυχώς εξαργυρώθηκε από τους σεισμούς. Θα ασχοληθούμε λεπτομερέστερα με αυτό το ζήτημα στο μέλλον.
Ένα τελευταίο: ποια είναι η (ας μου επιτρέψετε την έκφραση)… κατάρα των Βυζαντινών ναών; Είναι (εντελώς υποκειμενική άποψη αυτή) η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη. Δεν την έχω επισκεφθεί βέβαια διότι δεν νοιώθω καλά να πατήσω σε Ελληνικά χώματα υπό Τουρκική κατοχή, ίσως κάποια στιγμή να πρέπει να το κάνω, αλλά έως τώρα δεν το επεδίωξα.
Αλλά γιατί το γράφω αυτό;
Διότι ο ναός αυτός κτίστηκε πολύ νωρίς χρονολογικά και έθεσε τρομακτικά υψηλά standards από κάθε άποψη. Αποτελεί θαύμα τεχνικής και αρχιτεκτονικής. Αλλά και “θαύμα” από οικονομικής απόψεως λόγω του ανυπολόγιστου κόστους. Πέραν της επιβολής νέων φόρων σκεφθείτε πως για τον άμβωνα και μόνον του ναού δαπανήθηκαν τόσα, όσα τα εισοδήματα τα οποία συνέρρεαν επί ένα έτος στο δημόσιο ταμείο της… Αιγύπτου!
Όλοι οι επόμενοι ναοί μοιραία ήταν μικρότεροι και σαφώς ταπεινότεροι όχι όμως και αισθητικά κατώτεροι. Βλέπετε, μία φορά γίνεται το κορυφαίο και εάν συμβεί νωρίς τα επόμενα θα είναι αναγκαστικά στην σκιά του.
Ας χαρούμε όμως τον συγκεκριμένο ναό.
Σημ. Δεν μπόρεσα αυτή την φορά να επισκεφθώ το εσωτερικό του, διότι ήταν κλειδωμένος. Στην επόμενη επίσκεψη.
