Περπατώντας σήμερα το πρωί μέσα στη βροχή απέναντι από το Ρωμαϊκό Ωδείο στην Άνω Πόλη της Πάτρας συνάντησα ένα δένδρο με ξεραμένα φύλλα. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η σχέση του χρώματος των φύλλων με τις προσόψεις των θαυμάσιων κατοικιών απέναντι.
Εδώ η φύση διδάσκει. Δείχνει στους ανθρώπους την αισθητική της άποψη και οι συνετοί την ακολουθούν. Προσέξτε την έκφραση: ΔΙΔΑΣΚΕΙ.
Αυτή είναι η φύση. Δεν καταστρέφει ούτε εκδικείται ούτε όλα αυτά, τα οποία προσωποποιούμε, διότι θέλουμε να βλέπουμε την φύση ως έναν άνθρωπο. Ο αρχηγός των γιγάντων κατά την Ελληνική μυθολογία είχε όνομα· λεγόταν Εγκέλαδος. Και όταν θύμωνε τράνταζε ολόκληρη τη γη.
Όλα τα φυσικά φαινόμενα έχουν μία περιοδικότητα, η οποία πολλές φορές δεν γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους. Τούτο διότι δεν… προλαβαίνει στη ζωή του ένας άνθρωπος να τη βιώσει.
Έγραψα προηγουμένως πως η φύση ΔΙΔΑΣΚΕΙ. Μας έμαθε (με τεράστιο όμως κόστος) να φτιάχνουμε κτίσματα, τα οποία θα αντέξουν την οργή του γίγαντα Εγκέλαδου. Και όχι μόνον του Εγκέλαδου, αλλά και των θεών του νερού, της φωτιάς, του εδάφους…
Οι μηχανικοί, οι οποίοι αντιμετωπίζουν αυτές τις προκλήσεις και προσπαθούν να διδαχτούν από τα μαθήματα αξιολογούν και εξισορροπούν το εφικτό αποτέλεσμα της δράσης τους με το κόστος. Και θέτουν κάποιες παραμέτρους σχεδιασμού.
Όταν σχεδιάζουμε λοιπόν ένα έργο, από τα διαθέσιμα δεδομένα αποφασίζουμε πως αυτό θα πρέπει να αντέξει, ας υποθέσουμε, την χειρότερη καταιγίδα μέσα σε 50 χρόνια. Αυτό σημαίνει πως εάν προκύψει μία καταιγίδα μίας φοράς στα εκατό χρόνια ίσως το έργο να μην μπορέσει να ανταποκριθεί.
Βλέποντας τις εικόνες από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία αναρωτιόμουν πώς θα έπρεπε να σχεδιάζεται ένα κτίσμα για να ανταπεξέλθει σε αυτό το φυσικό φαινόμενο, το οποίο μάλλον συμβαίνει μία φορά στα εκατό ή εβδομήντα χρόνια και όχι στα 50, όπως σχεδιάστηκαν. Αφού το ύψος των υδάτων έφτασε τις στέγες, περίπου τρία μέτρα, θα έπρεπε θεωρητικά όλα τα κτίσματα να κτίζονται επί πυλωτής. Αυτό είναι ανέφικτο όμως και κατανοείτε πλήρως τους λόγους.
Πολλές φορές δεν πηγαίνει ο νους μας στο τι μπορεί να συμβεί. Και στο Βόλο και το Πήλιο, μέρη, τα οποία γνωρίζω πολύ καλά έχουν συμβεί παρόμοια στο παρελθόν. Υπάρχει ωστόσο μία ιστορική αμνησία, η οποία δεν μπόρεσα ποτέ μου να κατανοήσω πώς συμβαίνει.
Στην Πάτρα και την Αιγιαλεία στις 7 Φεβρουαρίου του 1963 σημειώθηκε τσουνάμι με ύψος κύματος 6 μέτρων, κάποιοι ανέφεραν και… 20 και κατέστρεψε όλη την περιοχή μέχρι και το σημείο της σημερινής παλαιάς εθνικής οδού. Είχα μιλήσει μάλιστα στο παρελθόν με ντόπιους μεγάλης ηλικίας και μου είχαν περιγράψει το συμβάν. Ωστόσο όλοι επιθυμούν κατοικία δίπλα στο κύμα. Το ωραίο είναι πως ένας από αυτούς, ο οποίος τότε ήταν μικρό παιδί και το θυμόταν και μου το διηγήθηκε έχτισε δύο σπίτια εκεί όπου εάν συνέβαινε και σήμερα κάτι αντίστοιχο τώρα θα είχαν καταστραφεί! Ναι ήταν όμως το κτήμα του. Και είναι γεμάτη η ακτή σήμερα από κτίσματα. Από το 1963 έχουν περάσει “μόλις” 60 χρόνια, αλλά κανένας δεν το σκέφτεται. Ούτε και η πολιτεία διανοείται να απαγορεύσει τη δόμηση σε τόσο μεγάλη έκταση.
Γιατί;
Γιατί μάθαμε να σκεφτόμαστε πως αυτό μπορεί να συμβεί μία φορά στα 100 χρόνια και από το 1963 δεν πέρασαν.
Δεν θέλω να υπεισέλθω σε θέματα όπως τα επιχωματωμένα ρέματα και το τι συμβαίνει. Κι όμως έχω αντιμετωπίσει περίπτωση στο Πήλιο μεγάλου κτίσματος μέσα σε ρέμα, το οποίο είχε κατασκευαστεί πολύ παλαιά και όπως έμαθα είχε καταστραφεί από μία ιδιαίτερα ισχυρή καταιγίδα. Προσέξτε! Κτίσμα του 1920 και όμως και οι τότε το ίδιο έκαναν! Ούτε ο σημερινός ιδιοκτήτης το γνώριζε. Φυσικά δεν έγινε τίποτα.
Οι φωτιές τώρα.
Όλα τόσο θλιβερά. Αλλά… άραγε φωτιές δεν ξεσπούσαν στο παρελθόν; Κι όμως οι The New York Times δημοσιεύουν για καταστροφικές φωτιές στην Αττική στο φύλλο της 23ης Αυγούστου του… 1887! Σκεφτείτε για τι φωτιές επρόκειτο ώστε να γράψουν τότε οι Times της Νέας Υόρκης! Και έχω δει και αποκόμματα Ελληνικών εφημερίδων του 19ο αιώνα και αρχών του 20ου σχετικά με καταστροφικές φωτιές με τίτλους ακριβώς όπως των σημερινών!
Έχω στη βιβλιοθήκη μου επίσης ένας βιβλίο από το… 1914, το εξώφυλλο του οποίου παραθέτω, μαζί με την πρώτη σελίδα του προλόγου να διαβάσετε τι έγραφαν τότε για το δάσος.
Γιατί τα γράφω όλα αυτά;
Διότι μέσα στη γενική θλίψη, η οποία έχει κυριαρχήσει δεν αντιλαμβανόμαστε και δεν μαθαίνουμε από τη φύση. Μόλις πριν από μόλις 12,000 χρόνια (προσέξτε 12 χιλιάδες χρόνια) στις απαρχές του πολιτισμού παγετώνες κάλυπταν ολόκληρη τη Βόρεια Ευρώπη. Κανένας σήμερα δεν σκέφτεται πως το Λονδίνο, η Κοπεγχάγη, το Βερολίνο “αύριο” θα καλυφθούν από πάγο.
Ούτε και στην Καλιφόρνια να μην κτίζουν, διότι ένας πολύ μεγάλος σεισμός, όπως αυτός του 1906 κατέστρεψε το Σαν Φρανσίσκο.
Τώρα θα μου πείτε τι γράφω και τι θα έλεγα σε κάποιον, του οποίου πλημμύρισε το σπίτι ή στους κατοίκους του Έβρου χωρίς το δάσος. Από το σεισμό του Σαν Φρανσίσκο του 1906 μάθαμε πάρα πολλά για τον αντισεισμικό σχεδιασμό των κτιρίων. Πρέπει και τώρα να μάθουμε περισσότερα και να δράσουμε. Και δεν αρκούν οι επιστήμονες πρέπει και η κοινωνία να αντιλαμβάνεται. Και κάθε φορά να σκεφτόμαστε με πολύ ευρύ πνεύμα και να έχουμε κατά νου την περιοδικότητα των φαινομένων.
Σας ακούγεται κάπως πεζό όλο αυτό; Ίσως, αλλά κάποιοι πρέπει να σκέπτονται ΚΑΙ με αυτόν τον τρόπο.
