Όσες/οι μελετούν ιστορία σίγουρα θα έχουν παρατηρήσει πως το κυριότερο χαρακτηριστικό της είναι οι μακρές περίοδοι του… “τίποτα”. Δεκάδες αιώνες καταγράφονται στα βιβλία σε μόλις ελάχιστες σελίδες, ενώ πολύ μικρές περίοδοι καταλαμβάνουν εξαιρετικά δυσανάλογο αριθμό σελίδων σε σχέση με την ασήμαντη χρονικά διάρκειά τους.
Η ιστορία της ανθρωπότητας δείχνει να ακολουθεί τον κανόνα της κβαντομηχανικής (δηλαδή της προόδου ανά συγκεντρωμένα quanta –ποσότητες- και ανά σκαλοπάτια και ανά μεγάλες περιόδους). Το υπόλοιπο διάστημα είναι όπως το άτομο με τον πυρήνα του: “κενό”.
Τι ακριβώς συμβαίνει, πως αρχίζει μια περίοδος μακράς αδρανείας και πως μπορούμε να την αντιληφθούμε εάν είμαστε στην γέννησή της;
Τι μπορούμε να κάνουμε να την αποτρέψουμε (εάν φυσικά το επιθυμούμε) ;
Αυτά είναι ερωτήματα, τα οποία ακόμα και εάν δεν τα θέτουμε στους εαυτούς μας με συνειδητό τρόπο στην πραγματικότητα μας απασχολούν ή τουλάχιστον απασχολούν μία σημαντική μερίδα ανθρώπων, οι οποίοι αδυνατούν να κατανοήσουν τι συμβαίνει – και δικαίως!-
Αυτές οι περίοδοι της σιωπής εμφανίζονται μετά από μία σπουδαία αναλαμπή της ιστορίας (είτε με την καλή είτε με την κακή έννοια), διολισθαίνουν με ύπουλο τρόπο στην καθημερινότητα των ανθρώπων και δεν δείχνουν καμία διάθεση ανάσχεσης. Μέσα σε διάστημα 50 – 100 περίπου ετών έχουν εδραιωθεί και θα μείνουν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Δεν υπάρχει κάποια εξήγηση. Η φύση εγγενώς δεν αρέσκεται στις αλλαγές, ενώ ακόμα περισσότερο απεχθάνεται την οργάνωση. Όλα τα συστήματα όπως γνωρίζουμε από την φυσική επιστήμη τείνουν να αποδιοργανωθούν. Αυτός είναι ένας φυσικός νόμος, ο οποίος ισχύει πλήρως για την υλική υπόσταση του ανθρώπου αλλά και κάθε άλλη μορφή ύλης – ενέργειας (όλα τα προηγούμενα περιγράφονται θαυμάσια στον κλάδο της θερμοδυναμικής).
Η ανθρωπότητα δεν είναι εκτός αυτής της διαδικασίας. Ο άνθρωπος γενικά τείνει προς την πλήρη αδράνεια, στην απόλυτη αποχαύνωση και την εξομοίωσή του με οτιδήποτε ποιο πρωτόγονο και αρχικό. Η πρόοδος αντιθέτως (και ο πολιτισμός) απαιτεί τεράστια ποσά ενέργειας και αυτό-οργάνωσης, τα οποία είναι εντελώς απωθητικά για την συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων.
Οι προηγούμενες είναι πανανθρώπινες αρχές και ποτέ κανένας λαός ή πολιτισμός δεν μπόρεσε να τις καταρρίψει.
Οι εποχές αυτές εμφανίζονται με μία βαθμιαία απαξίωση σε όλους τους τομείς με τάση προς την πλέον αδύναμη μετριότητα και την ασημαντότητα (μαζί με την πολλαπλότητα).
Ζωές χωρίς ενδιαφέρον, “ηγέτες” άχρωμοι, άοσμοι, τυχοδιώκτες έως εντελώς ανίκανοι, ανέμπνευστη και τυπική καλλιτεχνική παραγωγή, ελάσσονες διαδικασίες με υπερβάλλουσα σημασία και κάτι ακόμα:
Αύξηση των χρεών και των οφειλετών.
Φαίνεται περίεργο, αλλά πριν από κάθε μία περίοδο επερχόμενου τυπικού “μεσαίωνα” αυτός ο οικονομικός όρος υπεισέρχεται και διαλύει τα πάντα.
Αυτό όμως δεν είναι καθόλου παράξενο. Η φτώχεια, όπως κατά καιρούς έχω γράψει, δεν οφείλεται στην ανισοκατανομή του πλούτου. Οφείλεται στο γεγονός της μη πρόσβασης στα μέσα παραγωγής. Συνήθως τα πλέον λαμπρά και προοδευτικά μυαλά της ιστορίας δεν διαθέτουν πλούτο. Αναγκάζονται να καταφεύγουν στην λεγόμενη “πίστη (credit)” προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στα μέσα αυτά. Όταν η ανθρωπότητα αποφασίσει να ακολουθήσει την “μεσαιωνική νάρκη” της, δεν επιθυμεί καθόλου αυτό το είδος των ανθρώπων. Τότε ξαφνικά οτιδήποτε έχει σχέση με την παραγωγή και την δημιουργία πλούτου (και προόδου) αποβάλλεται με έναν αυτοματοποιημένο τρόπο, ως εάν επρόκειτο για κάποιο απόστημα, το οποίο ο οργανισμός δεν επιθυμεί. Καμία γνωστή δύναμη δεν μπορεί να αποτρέψει αυτή τη διαδικασία.
Παγιώνεται μία μακροχρόνια κατάσταση, η οποία μάλιστα δεν διακόπτεται ακόμα και από μεγάλης έκτασης ιστορικά γεγονότα, όπως μετακινήσεις βαρβαρικών φυλών, τεράστιες φυσικές καταστροφές ή λιμούς…
Μην ξεχνάτε, τονίζω, πως εάν η αυριανή ημέρα μας φαίνεται ένας κυκεώνας δυσκολιών και αγώνα για την κλίμακα της ανθρώπινης ιστορίας είναι ένα “τίποτα”. Αυτός είναι και ο λόγος της δυσκολίας να διακρίνουμε την γέννηση μίας “μεσαιωνικής” περιόδου, διότι συμβαίνει με το χρόνο της ανθρωπότητας και όχι του ανθρώπου… Αλλά συμβαίνει.
Εάν αναγνωρίζετε την σημερινή Παγκόσμια, Ευρωπαϊκή ή και Ελληνική κατάσταση στα προηγούμενα δεν λανθάνετε. Όντως! Αυτό ακριβώς συμβαίνει. Η ροή των γεγονότων πλέον γιγαντώνεται ως ένα μεγάλο βραδύ ποτάμι (της ανθρωπότητας), στο οποίο χύνονται τα μικρότερα ποτάμια (λαοί, κράτη) και ακολουθούν την μακρά πορεία του.
Μία πορεία, η οποία σε κάποιο σημείο ανακόπτεται από κάποια στένωση και κατά διαστήματα από καταρράκτες με μία εξαιρετικά τυρβώδη ροή, η οποία θα δημιουργήσει τα θαύματα της λαμπρής εκείνης περιόδου, η οποία θα καταγραφεί στις επόμενες λευκές σελίδες του βιβλίου της παγκόσμιας ιστορίας.
Μπορούμε άραγε να κάνουμε κάτι να αποτρέψουμε αυτή την εξέλιξη;
Φοβάμαι πως όχι. Ακόμα και τα πλέον φωτεινά μυαλά θα παρασυρθούν από την ροή της ανθρωπότητας και ίσως κάποια μακρινή υπόμνηση του ονόματός τους θα γραφεί στη ιστορία σε αντίθεση με τα ονόματα εκείνων, οι οποίοι θα αναδειχθούν στις τυρβώδεις και ταραγμένες ροές της (ή λίγο πριν).
Ακόμα και όσοι βίαια αντιδρούν και προσπαθούν με “επαναλήψεις” του παρελθόντος (είτε καλές είτε κακές) να ανακόψουν τον ρουν της ανθρωπότητας ματαιοπονούν και αργά ή γρήγορα θα βυθιστούν στα λασπωμένα νερά του βωβού ποταμού. Είναι τόσο απαισιόδοξο το μήνυμα; Μήπως ο “ένας” μπορεί ενδεχομένως να προκαλέσει μία έκρηξη και να ανακόψει την πορεία του ποταμού;
Δεν το γνωρίζω παρ’ όλη την ακλόνητη πίστη μου πως “ένας είναι πλήθος”.
Ο Άγις και ο Κλεομένης ήταν οι δύο τελευταίοι προοδευτικοί άρχοντες της αρχαίας Σπάρτης. Τα όσα περιέγραψα προηγουμένως συνέβησαν ακριβώς και σε αυτήν την πολιτεία. Το δε γενικότερο περιβάλλον της εποχής ήταν επίσης εντελώς ανάλογο.
Στην μάχη της Σελλασίας λίγα χιλιόμετρα βόρεια της Σπάρτης ο δεύτερος ηττήθηκε και η αρχαία Σπάρτη, με ότι συνεισφορά και να παρέδωσε στην ανθρωπότητα έσβησε οριστικά και δια παντός από την ιστορία.
Ήταν το έτος 222 προ της Χριστιανικής εποχής.
